Их хавцал ҮЦХ
Үргэлжлэл: 00:45:03
Гэр: Их хавцал. 446 км-ийн урт ангал. Өвөл нь энд амьдралыг тэтгэх үр ашиггүй мэт санагдана.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Эмэгчин пума /уулын арслан/ өөрийнхөө 8 сартай охины хамт хүйтнээс хорогдож байна. Тэр илүү нэг амыг хооллох ёстой учраас удаан амарч болохгүй. Идэш олох хэцүү, бүр цагийн сайханд ч тэр, гэхдээ л нэг сайн ан хийхэд 7 хоног байтугай хүрэлцэнэ. Тэдний үндсэн идэш нь хандгай. Хавцал хандгайнуудын зугтах замыг хязгаарласан байдаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Өдөр болгон амьд үлдэхийн төлөөх тэмцэл... Америкийн хамгийн том үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгүүдийн нэгэнд болдог.
-----------------------------------------------------------
АМЕРИКИЙН ҮНДЭСНИЙ ЦЭЦЭРЛЭГТ ХҮРЭЭЛЭН: ИХ ХАВЦАЛ
-----------------------------------------------------------
Өгүүлэгч: Гэрт Брүкс
-----------------------------------------------------------
Гэр: Ерөнхийлөгч Теодор Рузвельт Их хавцлыг хамгаалах тухайд хэлэхдээ: “Түүнийг юутай ч харьцуулашгүй, үгээр илэрхийлэшгүй, дэлхийд урд хожид байгаагүй зүйл” гэсэн юм. Тэр буруу хэлээгүй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Түүний зүрх нь хавцал өөрөө. Ер бусын байгалийн гоо үзэсгэлэн сансараас ч харагдана. Энэ хавцлаар дамжин хүчирхэг Колорадо гол урсдаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Таван сая жилийн хугацаанд түүний хүчирхэг ус хад асгуудыг нэвтлэн урсаж, ийм асар уудам хавцалыг үүсгэж, өөрийн гэсэн цаг агаарыг бий болгожээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Эгц цавчим хадан хананууд нарны туяаг цацруулах ажээ. Тиймдээ ч хадан хананууд өвөл ч тэр яг зуух шиг байдаг. Хавцлын дээр агаарын хэм 5 байдаг бол бэлдээ 1 хэм хүртэл дулаан.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хавцлын ёроолд агаар халдаг хэдий ч тэр арай сэрүүн агаарын хамт дээшилж, босоо дулааны урсгалыг үүсгэдэг. Ингээд дулаан агаарын урсгал хавцал дээгүүр дэгдэхэд түүнийг Өмнөд америкийн хамгийн том шувуу калифорнийн кондор хүлээж авна.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэд 4,5 км-ийн өндөрт элин халихын тулд босоо дулааныг ашигладаг ажээ. Калифорнийн кондор нь 1980-аад онуудад бараг мөхөөд байсан юм. Өнөөдөр тэднээс 100 гаруй нь Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн тэнгэрт хаанчилж байна. Тэднийг нэг бүрчлэн тэмдэглэж, сайтар ажиглаж байдаг. Тэдний амьдрах орчин хамгаалагдсан байх нь чухал. Учир нь кондорууд үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд ер бусын ач тусаа хүртээдэг юм.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Үхсэн амьтадын сэг зэм дээрх цугларалт. Тэд өдөрт 1,8 кг мах иднэ. Одоохондоо энд цуглагсадад хоол хангалттай аж.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Энэ эрэгчин хангалттай цаджээ. Түүний ухаанд өөр бодол байгаа аж.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Найз бүсгүйгээ олох шаардлага гарч, хэдэн эрэгчингүүд хадат бүжгийн талбайд цугларчээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэр байдаг чадлаараа хичээж байна, гэхдээ л тэр Фред Астер биш.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэр эмэгчиндээ тоогдох гэж өөрийнхөө нүсэр далавчнуудыг дэлгэж байна. Эмэгчинд сонголт байгаа хэдий ч энэ маш том хариуцлага. Кондорууд насан туршийн хосууд болдог.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Эцэст нь түүний чармайлт үр дүнгээ өглөө... тохирох хос бүрдлээ. Кондорын шинэ хос болгон цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ирээдүйн кондоруудад чухал байдаг юм.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Кондорын гэр бүл өндөр хадан дээр үүрээ засдаг. Их хавцал нь 1919 онд үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн болж хамгаалагдсан. Гэвч хавцал өөрөө бүр ч илүү их настай. Ил гарсан хадан хананууд нь 1,8 тэрбум жилийн настай дэлхийн түүхийг хэлж өгдөг юм. Энэ бол дэлхийн хамгийн их судлагдсан газар, гэсэн ч нээх ёстой нууцууд байсан хэвээрээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хаднуудын гүнд Их хотгорын хоржигнуурт могойнуудын ичээ нууцхан оршино. Хэдэн зуун хүйтэн цуст хэвлээр явагчид өвлийг өнгөрүүлэхээр энд цугларчээ. Ороолдож бөөгнөрсөн тэднийг эрдэмтэд “Тэврэлдэх цуглаан” гэж нэрлэдэг. Тэдний метаболизм хүйтэнд удааширдаг, тийм учраас тэд намраас хойш хүч тамираа бүрэн ашиглаагүй байгаа.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Одоо тэд сэрцгээж байна. Хэдэн сар идэх юмгүй байсан тэд одоо өлсөглөн хамгийн том сүрэг могойнууд.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Гадаа 15 хэм дулаан байгаа нь могойнууд бөөнөөрөө гадагш гарахад түлхэц болжээ. Тэд хаврын нарны туяанд биеэ ээж, ан хийх энерги хуримтлуулдаг. Гэхдээ эдгээр могойнууд нэг томоохон асуудалтай тулгарна. Зөвхөн Хойд захаас идэш олж болно, харин өмнөд хэсэг хавцлаар тусгаарлагдсан. Тэдний хоолны цэс жижиг хөхтөн амьтад, шувууд, гүрвэл төдийхнээр хязгаарлагддаг, хэрэв тэд олж чадвал шүү дээ. Могойнуудын хувьд Их хавцал бол ердөө өргөн уудам хадан цохио. Хэрэв тэд цааш явж чаддагсан бол энэ цэцэрлэг хүрээлэн олон янзын дүр төрхтэйг олж мэдэх байлаа. Энэ газар хавцал, голуудаар тусгаарлагдсан янз бүрийн амьдрах орчинтой арлуудтай.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Харин 2750 метрийн өндөрт өөр нэг гайхмаар зүйл бий. Кайбабын өндөрлөг газар. Энд онгон зэрлэг 2600 хавтгай дөрвөлжин километр ой байдаг юм. Энэхүү шидэт ногоон баян бүрдэд манай гарагийн өөр хаана ч таарахгүй тийм амьтад амьдардаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Кайбабын хэрэм.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Их хавцалын үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ховор хөхтөн амьтадын нэг. Энэ модны оршин суугч чухам яг энэ модтой онцгой харилцаатай байдаг. Пондерозын нарс бол хэрэмний гэр нь, махчин амьтадаас хол, аюулгүй газар нь, мөн идэш тэжээлийн үндсэн эх үүсвэр нь.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэр найлзуурууд, мөчрүүд, нарсны боргоцой гээд модны бараг бүх хэсгүүдийг иддэг. Хариуд нь хэрэм модны үрүүдийг тараахад тусалж, ойг эрүүл байлгахад дэм болдог. Бяцхан хэрэмний хувьд муугүй шүү.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Кайбабын өндөрлөг нь баруун өмнөд хэсэгт байх хамгийн сүүлчийн пондерозын нарсан ойн юм. Энэ бол Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгээр хамгаалагдсан өвөрмөц амьдрах орчин, бас үзэсгэлэнтэй газар.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Цэцэрлэгт хүрээлэнд жилд ирдэг 6 сая хүмүүсээс дор хаяж 5% нь Хойд захын хүрээнээс гардаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Ихэнх хүмүүсийн хувьд, байгалийн үзэсгэлэнт газрын бүх сайхныг мэдрэхийн тулд тухайн газраараа аялах нь хангалттай байдаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Харин адал явдалд дуртай хүмүүст цэцэрлэгт хүрээлэнгийн яг зүрхэнд нь хийсэн аялал жинхэнэ адал явдал болдог.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Их хавцалын рафтинг бол бүх амьдралын адал явдал болдог. Рафтинг хийхэд бүхэл бүтэн хоёр долоо хоног шаардлагатай. Өөрийнхөө хувь заяаг голд даатгасан сэлүүрчид дор хаяж голын томоохон 80 түргэн урсгалыг, тэр дотроо хамгийн аюултай Лава цутгаланг туулах ёстой.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Колорадогийн голууд рафтерчдын ариун мекка нь болдог. Гэхдээ тэд усанд унахгүй байвал өлзийтэй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Их хавцалын Их хотгорын яагаан хоржигнуурт могой. Зөвхөн энэ бүс нутагт тааралддаг энэ могой Их хавцалын амьдралд төгс зохицсон нэгэн. Заримд нь гол саад бэрхшээл бол түүний хувьд энэ боломж. Усанд сэлэх нь түүнд хайж, шинээр ан хийх эрх чөлөөг өгдөг. Энэ могойн цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ихэнх хэсгийг самнах чадвар Их хавцал мэрэгч амьтадтай хийх байгалийн, өөрийнх нь тэмцлийн нэг хэлбэр болдог юм. Хавар нь хоржигнуурт могойг олж харах ердийн нэг улирал.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Энэ хязгаар хавцлын ёроолоос орой хүртэлх байрлалтай. Өмнөд хязгаар нь Хойд хязгаараас 300 метр доогуур байрлана. Жилийн энэ улиралд агаарын температур 12 хэмээс дээш хүрдэг. Энэ нь тэндэхийн оршин суугчдын амьдралыг хөнгөвчилдөг байна.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хандгайн сүрэг хавар өнөр бүл болсондоо баяртай байна. Хилэн мэт үслэг шинэхэн цусан эвэртэй манжууд /эр хандгай/ чадах хэрээрээ их идэхэд анхаардаг. Харин сүндэсүүд /эм хандгай/ илүү чухал үүрэгтэй байдаг юм.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Сүргээсээ нуугдаж байсан сүндэс төллөжээ. Шөнө төрсөн бяцхан хотол бараг тэр дороо явж чаддаг. Гэвч, хоёр биенийхээ төлөө удахгүй идэш тэжээлдээ гарах ээжийгээ гүйцэхэд түүний хөл нь тийм ч хүчтэй биш. Сүндэс эрсдэлтэй шийдвэр гаргах ёстой. Нэг бол идэш тэжээл хайж олох, эсвэл хотолоо пума, цөөврүүдээс хамгаалах.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Ээж нь явах ёстой. Хотол хамгаалалтгүй болсон мэт харагдана. Гэхдээ хотол бүрэн хамгаалалтгүй биш, ээжид нь үрээ хамгаалах асар их хүч бий. Хотол амьдралынхаа эхний хэдэн өдрүүдэд ямар ч үнэргүй байдаг. Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн пума гэх мэт махчин амьтад түүнийг үнэрлээд олдоггүй, хайх ч боломжгүй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хотол зүгээр л нам хэвтээд хөдөлгөөнгүй тэсвэртэй байхад л хангалттай.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хотол хязгаар нутгаар хэсүүчилсэн араатнуудаас нуугдаж байх зуур... Бусад амьтад үр төлөө хамгаалахын тулд хавцлын ханануудыг байгалийн бэхлэлт болгон ашигладаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хавцлын ёроолоос тэртээх өндөрт хос кондор цорын ганц өндгөө ээлжлэн дарах аж.
-----------------------------------------------------------
Гэр: 6, 66 дугаартай хос кондор хамт амьдраад 8 жил болжээ. Шинэ өндөг болгон үнэт эрдэнэ, зэрлэг байгалд кондорууд жил болгон ердөө арав гаруйхан удаа өндөглөдөг. Өндөг 50 өдрийн дараа хагарна. Тэр болтол залуухан аав ээж хоёр өндөгөө ирмэгээс хол байлгах ёстой, үгүй бол өндөг 800 метрийн доорхи хадан дээр няц унах аюултай.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Сар гаруйн дараа Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн кондоруудын тоо толгой нэгээр нэмэгдлээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: 6, 66 хоёрын шинэ ангаахай төрөөд ердөө хэдхэн хоногтой. Тэр аль хэдийн араатны өлсөглөн зангаар эцэг эхээ тайван байлгахаа больжээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хадан хавцлууд хорогдох газраар хангадаг... Гэхдээ ийм өндрийн асаргаа үр төлд нь таатай зүйл бишээ. Хэрэв ангаахай эцэг эхтэйгээ хамт тэнгэрт нисэх гээгүй л бол болгоомжтой байх хэрэгтэй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэрхүү нисэх сэтгэл хөдлөм мөч 6 сарын дараа болно, гэхдээ энэ юу л бол.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Их хавцал бол янз бүрийн олон ертөнцүүд амьдардаг газар.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Амьдрал бэлэглэдэг Колорадо голын ус жилийн турш урсана. Харин өндөрлөг газрын хувьд огт өөр түүх яригдана.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэр яг үслэг бяцхан тоорой шиг харагдавч үнэн хэрэгтээ энэ бол хавелина. Түүнчлэн түүнийг аймшигтай муухай үнэрээр нь “өмхий гахай” гэж нэрлэдэг. Энэ үнэр нь гэр бүлийн холбоог бэхжүүлэх, мөн газар нутгаа тэмдэглэхэд нь хэрэгтэй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэд “эскадрон” гэж нэрлэгдэх нэг сүрэг болж амьдрана. Тэд үргэлжийн хөдөлгөөнтэй байж, идэш тэжээл, ус хайж байдаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Аагим халуунд зүдэрсэн хавелинуудад өнөөдөр аз таарчээ. Борооны усаар дүүрсэн хонхор тэдний аврал болжээ. Хавелинууд энэхүү үнэт ундрагаас өөрсдийн чадах хэрээр уух аж. Гэвч зун нь энэ ундрага дороо үгүй болно.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Жилийн хамгийн халуун улиралд усгүйдэх нь жинхэнэ аюул болдог. Зэрлэг байгалд үхэл бол амьдралын үнэн, гэхдээ амьд үлдэгсэдэд энэ тайтгарал авчирдагүй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хавелина ухаантай амьтад, тэд хэнд гашуудахаа мэддэг юм. Эмэгчин гурав хоног өөрийнхөө үхсэн төрлийн хажууд байгаа нь энэ. Гэхдээ тэр түүнтэй үүрд хамт байж чадахгүй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Зөвхөн хавелина ус хүрэлцэхгүй байх, өндөр газраас болж хүнд цаг үеийг туулж байгаа юм бишээ. Янзагны эх шаргачин, түүний үр төлүүд мөн л үзээд алдахаар шийджээ. Тэд хавцлаас доош 800 метрийн гүнд бууж, бие даан ус хайх гэж байна. Энэ бол эгц, бас аюултай буулт. Ганцхан буруу алхам хийвэл хавцлын ёроол хүртэл 1600 метр ниснэ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Лам гөрөөсүүд самбаатай боловч багачуул нь замаа мэдэхгүй. Он жилүүдийн уртад тэд хавцал руу буусан олон жимүүдийг мэддэг болно.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэднийг буухын хэрээр цөлийн ургамалууд ихэсэнэ. Хавцлын хананууд кактус, хужраар бүчигдсэн байдаг. Эцэст нь тэд үлгэрийн гэмээр ногоон диваажин руу орно. Хэрэв та бүхэн тэр газарт очиж чадвал Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн усны байгалийн эх булгаар бялхаж байдагийг олж харна. Энд маш олон горхи, булаг шандууд байдаг, тус бүр нь дахин давтагдашгүй.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Тэдний зарим нь газар доорхи эртний усны урсгалаар тэжээгддэг. Зарим нь гайхалтай хүрхэрээ үүсгэдэг урсгал уснаас бүрддэг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Ядарсан янзагны хувьд аюултай аялал төгсгөл болжээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Эндэхийн баян бүрдүүдэд амьдрал дүүрэн. Энэ газар ихэнх шавьжнуудын хувьд амьдрах хамгийн таатай орчин нь. Саяхан ирсэн тэмээлзгэнэ түрсээ шахаж байна. Мөн тэр зууш болохгүй байхыг хичээнэ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Их хавцлын газрын зураг дээр 1000 гаруй булаг шанд тэмдэглэгдсэн байдаг. Тэднээс ихэнхийг нь олж нээх болно. Зарим булаг шандуудыг америкийн уугуул иргэд мянгаад жилийн турш хэрэглэсээр иржээ. Америкийн уугуул индианы 11 овог Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнтэй чухал холбоотой байдаг юм. Зуни, Пайут, Хопи, Навахогийн ар түмэнд энэ бол ариун дагшин газар. Харин Хавасупаи, Хуалапаины ард түмэнд энэ газар гэр нь. Хүмүүс Их хавцалд суурьшсанаас хойш дор хаяж 13,000 жил болжээ. Өнөөдөр цэцэрлэгт хүрээлэн овогуудтай идэвхтэй хамтран ажиллаж, түншлэлийн шинэ харилцаануудыг хөгжүүлж байна.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Зун цаг ирж, аагим халуун нэмэгдсээр. Хуурай жалга судгууд хаа сайгүй зурайна. Ихэнх оршин суугчдын хувьд энэ маш тохиромжтой зам. Үүнд тус цэцэрэгт хүрээлэнд хамгийн ховор харагддаг.... Хила мангас багтана. 60 см-ийн урттай энэ амьтан Хойд америкийн хамгийн том, хортой цорын ганц гүрвэл. Тэр амьдралынхаа 95%-ийг газар доор идэвхгүй өнгөрүүлдэг. Гэвч өлсөглөнд автсан энэ эмэгчин хялбар олз олохоор явж байна. Түүний хараа муу, тиймээс тэр өөрийнхөө салаа хэлэнд найдаж, 180 метрийн цаадах үнэрийг ч мэдэрдэг. Энд түүнд аз таарсангүй. Ангаа үргэлжлүүлэх хэрэгтэй. Эцэст нь найдлага төрүүлсэн газар. Энэ үүр хэн нэгний мэдлийнх. Энэ цөлийн яст мэлхийн үүр байлаа. Яст мэлхий өндөгнүүдээ гаргах сэрүүн, нам гүм газар сонгосон байжээ. Хила мангасын дуртай хоол нь. Гэвч үүрийг шалгаж үзэхэд өндөгнүүд байхгүй байв. Тэр хэтэрхий яарч иржээ. Яст мэлхийн хувьд энэ азтай тохиолдол юм. Өлсөглөн Хила мангас эрлээ үргэлжлүүлэхээр цааш явлаа. Тэр гадаа удаан байж болохгүй, цөлийн халуунд үхэх аюултай, тиймээс тэр яарсан нь дээр.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Эцэст нь тэр өөр үнэр авчээ... тэр нь бөднө шувууны өндөгнүүдтэй үүрнээс ханхлана. Идэш хоол олдсон л бол түүнийг зогсоох араггүй. Энэ гүрвэл нэг удаад биеийнхээ жингийн 3/1-тэй тэнцэх юм идэж байж цадна. Илүүдэл илчлэг нь бие, сүүлэнд нь өөх болон хуримтлагддаг. Гэдсээ дүүргэсэн эмэгчин идсэн хоолоо шингээхээр үүр лүүгээ буцаж байна. Мөн тэр хавцлын томоохон махчингуудаас нуугдах ёстой.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Жишээ нь, пума. Тэр Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн 48,500 хавтгай дөрвөлжин км газарт ангаа хайдаг. Энэ өргөн уудам зэрлэг нутагт олз хайх амаргүй ажил. Түүний ангийн эзэмшил газар нь 390 хавтгай дөрвөлжин километр. Өнөөдөр түүнд хол явах шаардлага байхгүй. Тэр хэдэн өдрийн өмнө барьсан ангаа авахаар буцаж ирж байна. Олзоо модны дор нууснаар бусад амьтадын нүднээс найдвартай хамгаалжээ. Хэрэв кондорууд үүнийг олбол хэдхэн цагийн дотор идэж дуусгана. Олзоо нууна гэдэг түүний амьд явах баталгаа. Гэхдээ Их хавцалд хувь заяа ганцхан агшинд өөрчлөгдөж болно.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Зуны аадар бороо Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд хүнд цохилт болдог. Пума нуугдахаар явлаа.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хүчтэй аадар бороо цөлийн хуурай халуунд удаан хүлээсэн баяр болдог.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Гол уснаас хол байдаг амьтад аадар бороог дор нь ашигладаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Их хотгорын хоржигнуурт могой биеэ тэгшлэн нягт ороож аль болох их ус хүртэхийг хичээдэг. Түүний хайрс нь яг бяцхан борооны хувин шиг үйлчилж, тун хэрэгтэй усаар хангана. Усны хомсдолтой газар энэ бол маш хэрэгтэй чадвар.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Кайбабын өндөрлөг газарт аянга ойн түймэр дэгдэх үндсэн шалтгаан болдог. Өнөө үед, маш өндөр температур цаг агаарыг илүү ширүүн болгож, түймэр эрчимтэй дэгдэх болжээ. Энэ бол өсөн нэмэгдэж буй асуудал.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Гэхдээ, хэрэв сүйтгэл тийм ч өргөн тархацтай биш бол ойн түймэр шинэ амьдралд түлхэц өгч, моднуудын оройг цөөлж, илүү их нарны гэрэл нэвтрүүлэх боломж өгдөг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Шинээр өвс ногоо, хурдан ургадаг цэцэгсүүд бий болно. Шавьжнууд, шувууд, бусад жижиг амьтад цэцэглэж байгаа энэ өндөрлөг газарт татагдаж, бүгд энэ өвөрмөц ойд найдаж, цэцэглэн хөгжиж эхэлдэг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Зуны сүүл сар, нэг амьтан чулуун үүрэндээ өсөн томорч байна. Кондорын ангаахай одоо 4 сартай. Тэр орчин тойрноо судлаж эхлэн, томорч байгаа далавчнуудынхаа өд сөдүүдийг шалгаж байна. Тэр бараг эцэг эх шигээ том болсон ч тэдний авчирсан идэшийг хэрэглэсэн хэвээр. Хэрэв түүнд аз таарвал, тэдний идэшинд агуулагддаг тугалгаар хордох ноцтой аюулаас зайлсхийж чадна. Хамгаалагдсан газар нутаг энэхүү ер бусын шувуудыг шаардлагтай орогнох газраар нь хангадаг юм. Ангаахай зөвхөн намрын сүүлч гэхэд тэнгэрт хөөрч, улмаар шинэ, илүү аюултай ертөнц рүү орох болно.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Зөвхөн кондорууд агуйг өөрсдийн аюулгүй газар болгож ашигладаггүй. Цэцэрлэгт хүрээлэн даяар 1000 гаруй агуйнууд байдаг гэсэн тооцоо бий, тэдний ихэнхийг нь олж илрүүлэх ёстой.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хадны багахан завсарт саяхан төрсөн яст мэлхий үүрээ орхихоор бэлдэж байна. Тэр хамгийн сүүлд хагарсан өндөг юм. Ээж нь хэдийн явж, тэр өөрөө өөртэйгээ л үлджээ. Тэр хэдэн өдрийн турш өөрийнхөө өндөгний шарны үлдэгдлээр амьдарсан аж. Харин одоо хязгааргүй уудам ертөнцөд гарах цаг болжээ. Тэр үүрнийхээ маш содон үнэрээс холдож, шинэ үүр олох ёстой. Ердөө тавхан см-ийн урттай, хэдхэн алхамаар урагшлах нь яг 1000 бээр явахтай адил. Жижигхэн бас удаан, тэр маш амархан олз. Зулзагнуудын ердөө 5% нь амьд үлдэж, нас биед хүрдэг. Түүний хуяг нь зөөлөн хэвээрээ байгаа. Таван жилийн дараа энэ хуяг нь яг бамбай шиг хатуурах болно. Тэр болтол энэ зулзага Их хавцлын уудам талд найдвартай нуугдахын тулд азандаа найдах л үлдлээ. Шинэ гэрээ олжээ, тэр дотогшоо орлоо.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Цэцэрлэгийн зарим амьтад чимээгүйхэн нуугдаж байхад зарим нь өөрсдийнхөө байгааг мэдэгдэж байдаг.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Намрын эхэн сар, хандгайнуудын орооны улирал. Агаарт эр хандгайнуудын урамдах дуугаар дүүрч, тэд өөрсдийн санааг эмэгчингүүдэд илэрхийлэх ажээ. Манж эврийнхээ хурц үзүүрүүдийг ил гаргахын тулд зөөлөн үслэг хэсгийг шөргөөж унагаадаг. Энэ бүхэн өрсөлдөгчдөө айлгахын тулд.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Чангаар урамдах, данхагар том эвэр сүндэсний анхаарлыг татах боломжийг нь нэмэгдүүлдэг. Залуухан манжийн анхны орооны улирал эхэлжээ, гэвч хэрэв чи жижигхэн эвэртэй бол юу хийж чадах вэ? Тэр шууд оролдоод үзэхээр шийджээ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Сүндэс маш хурднаар залуу манжаас зайлан зугтлаа. Тэр тактикаа өөрчлөх цаг болжээ. Өөрийгөө шээсээр шүршсэнээр залуухан манж сүндэснүүд ухаангүй татагддаг үнэрийг тархаадаг юм. Бүрэн шавшсаны дараа тэр өөрийнхөө алхамыг хийлээ. Манж агаар татаж үнэрлээд сүндэсний орооны улиралыг тодорхойлж чаддаг. Одоо тэр бүр ихээр сонирхож эхэллээ. Нэг сүндэс түүний үнэрт тэсэхгүй байж чадсангүй. Тэр хоёр илүү буйд газар луу явцгаалаа.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Хандгайнууд орооны улирал гээд завгүй байх зуур...
-----------------------------------------------------------
Гэр: Кайбабын өндөрлөг газарт бусад амьтад өвөлд бэлтгэхийн тулд шаргуу ажиллах хэрэгтэй болдог.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Бусад хэрэмнүүдээс ялгаатай нь Кайбабын хэрэмнүүд идшээ ихээр нөөцөлдөггүй. Үүний оронд тэд жилийн турш идшээ олж идэж байдаг. Тэдний орон гэр нь 1560 хавтгай дөрвөлжин км тархсан нарсан ой, тиймээс тэнд сонирхолтой олон зүйлс байгаа нь дамжиггүй. Гэхдээ өвөл эхлэхээс өмнө биелүүлэх ёстой дахиад нэг чухал ажил бий.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Энэ хэрэмний үүрэнд нийлэн засвар хэрэгтэй болжээ. Пондерозын өргөснүүд, мөчрүүдээр хийсэн энэ үүр эм хэрэмийг цаснаас найдвартай хамгаалж байх ёстой. Нэмэлт дулаалга болгож ганц бие хэрэм өөрийнхөө үүрийг бусад эмэгчингүүдтэй хуваалцдаг. Тэр засварын ажлаа яаравчлах хэрэгтэй, учир нь 4 долоо хоногийн дараа өвлийн эхний цас орж эхлэнэ.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн амьтад хамгийн хатуу ширүүн улиралд бэлэн байх ёстой. Нэг хэсэг нь үүрээ барьж байхад, зарим нь анх удаа үүрээ орхих гэж байна. Кондорын ангаахайн хувьд шийдвэрлэх мөч ирлээ. Зургаан сар үүрэндээ байсны дараа тэр нисэхэд бэлэн болжээ. Энэ бол шийдвэрлэх мөч. Тэр ганцхан агшинд газарт шигдсэн ангаахайнаас насанд хүрсэн кондор боллоо.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Одоо тэр Их хавцал үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн 4000 гаруй хавтгай дөрвөлжин км газрыг судлаж, нээх болно.
-----------------------------------------------------------
Гэр: Энэхүү онцгой газар нь ил захидлын зурагнаас ч илүү их юмтай. Энэ бол адал явдал хайгчдын нутаг, дэлхийд алдартай хавцал, түүний амьтад нь хамгаалагдсан байдаг юм. Гэнэтийн зүйлсээр дүүрэн, хурц мэдрэмжид дурлагсадын диваажин. Америкийн үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн бол бид байгалиа хайрлаж байдгийн нэг тод гэрч болдог. Бидэнд зэрлэг байгал маш хэрэгтэй шиг тэдэнд ч бид хэрэгтэй маш чухал сануулга билээ.
Back to episodes Go home