Далайн усыг татраах нь
Үргэлжлэл: 00:46:08 мин
Кен өгүүлэгч
Фредерик Сорейде усны археологич
Рунар Лиа Норвегийн аж үйлдвэрийн ажилчдын музей
Эрик Гроув Профессор, Тэнгисийн цэргийн түүхч
Тор-Олав Сперре мэргэжилтэн
Янн Витт доктор, Германы тэнгисийн цэргийн нийгэмлэг
Дэвид Мирнс живсэн хөлөг онгоцны ангууч
Теодор Детмерс германы ахмад
Андреч судлаач
Стивен Берк судлаач
Адам Олейник тэнгисийн цэргийн офицер асан
Иннес Маккартни усан доорхи археологич
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Гитлерийн хамгийн харанхуй нууц... Мөн хамгийн аймшигтай их буунууд...
Одоо болтол усан дор нууцлагдсан хэвээр.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Далайн ёроолын нууцыг нээхийн тулд бид далайг хоосолж, усыг нь урсгаж чадна гэж төсөөлөөд үз дээ? Одоо бид чадна. Хамгийн сүүлийн үеийн усан доорх сканнерын технологийг ашиглан далайн гүнд нэвтэрч, үнэн зөв мэдээллийг 3D дүрс болгон хувиргана. Энэ удаа Австралийн хамгийн үнэ цэнэтэй хөлөг онгоц нацистуудын нууц зэвсгээр устгагдсан гэж үнэн үү?
Энэ шумбагч хөлөг яаж үл үзэгдэгч болсон бэ?
Гитлер цөмийг бөмбөг зохиоход хэр ойрхон байсан бэ?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ДАЛАЙ УСЫГ ТАТРААХ НЬ – НАЦИСТУУДЫН НУУЦ
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Гитлер дэлхийн хэмжээний амбицтай байлаа. Бид хойд европын усыг татрааж нацистуудын хамгийн аймшигтай зэвсгүүд байсан нотолгоог олох болно.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Норвеги, Тинн нуур.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Нууц ажиллагаа нацистуудын цөмийн мөрөөдлийг хэрхэн нураасан бэ?
Рунар Лиа /Норвегийн аж үйлдвКенийн ажилчдын музей/:
Нуурын ёроолд нацистуудын нууц бий. Тэнд чухам юу байгааг хэн ч мэдэхгүй.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Дэлхийн 2-р дайны үед нацистуудын эрдэмтэд цөмийн эрчим хүчийг эзэмших ажлыг эхлүүлжээ.
Гитлер Лондоныг бүрэн устгаж чадах тийм бөмбөг бүтээхийг мөрөөддөг байсан.
Дайны явцыг агшин зуур өөрчлөхийн тулд. Энэ түүний мөрөөдөл байлаа.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Гэвч цөмийн бөмбөг бүтээхийн тулд нацистуудад чухал түүхий эд хэрэгтэй байлаа. Түүнийг хүнд ус гэдэг.
Эрик Гроув /Профессор, Тэнгисийн цКенгийн түүхч/: Цөмийн реакторыг ажиллуулах хүнд ус немцүүдэд хэрэгтэй байсан. Химиийн талаас энэ нь устөрөгчийн изотоп, энэ ердийнхөөс хоёр дахин хүнд.
Кен: Хүнд ус үйлдвэрлэх дэлхийн томоохон станц Норвегийн Тинн нуурын эрэгт байдаг.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Веморкийн усан цахилгаан станц тухайн үедээ дэлхийд хамгийн том нь байжээ. Энэ эрчим хүчний тусламжтайгаар үнэт хүнд усыг гаргаж авдаг байв.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: 1940 оны 4-р сарын 9. Герман Норвегийг эзэллээ.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Рун: Нацистууд Веморкийн станцийн хүнд усанд хяналт тогтоохыг хүссэн шалтгаан нь тэд түүнийг өөрсдийн цөмийн реакторыг хөргөхөд ашиглах сонирхолтой байсных. 1942 онд Веморк станц оргил үедээ хүрч, тэнд 1000 гаруй кг хүнд ус үйлдвэрлэсэн байдаг.
Кен: Нэг тонн орчим гэдэг бол Гитлерийн анхны цөмийн реакторыг бүтээхэд хангалттай эд.
Эрик: Герман улс тун удахгүй цөмийн бөмбөгтэй болж мэдэхээр байсан нь холбоотнуудын санааг маш ихээр зовоосон байна. Чёрчил хүнд ус үйлдвэрлэх уг станцыг устгахыг хүсчээ.
Кен: Веморкийн усан цахилгаан станц холбоотны агаарын хүчин, хорлон сүйтгэгчдийн чухал бай боллоо. Иймэрхүү эвдрэл сүйтгэл нацистуудад үнэт эх үүсвэрийн нөөцийг гамнахад хүргэжээ.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: 1944 оны 2-р сарын 20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Нацистууд хүнд усны бараг нэг жилийн нөөцийг Веморкоос галт тэргээр тээвэрлэхээр төлөвлөсөн байв. Ачаа Тинн нуурт хүрч, тэндээс гатлага онгоцоор тээвэрлэгдэнэ. Тэндээс уг ачаа германд хүрч, цөмийн реакторт очих ёстой.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Цэргүүд ойролцоогоор 40 торхийг вагонд ачжээ. Гатлага онгоц хөдөллөө.... Гэвч тэр зорьсон газартаа хэзээ ч очоогүй юм. Өглөө 10:45 минутад гатлага онгоц ачааны хамт живсэн байна. 27 хүн амьд гарч, гатлага онгоцтой хамт 26 хүн, ихэнх нь энгийн иргэд живжээ. Хэдэн арван жил гатлага онгоц, түүний цэргийн нууц ачаа харанхуй усанд хэвтсээр... өнөөг хүртэл.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Фредерик Сорейде усны археологич. Тэр энэ орчныг бараг 20 жил судлаж байгаа юм.
Фредерик Сорейде /доктор, Норвегийн ШУТИС/: Би Тинн нуурын эрэг дээр зогсож байна. Энэ Норвегийн хамгийн адармаатай нуур. Тэр 1000 хүртэлх метрийн өндөр уулсуудаар хүрээлэгдсэн, мөн их гүнзгий, ойролцоогоор 460 метр орчим. Энэ нуур арван хэдэн жилийн турш маш том нууцыг хадгалсан, энэ нууцыг нээхийн тулд нуурыг судлах л хэрэгтэй.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: 450 метр гэдэг шумбагчдад дэндүү гүнзгий, тиймээс Фредерикт аппаратыг зайнаас удирдах мэргэжилтэн Тор-Олав Сперретэй хамтран ажиллаж байна.
Фред: Ингээд өнөөдөр бидэнд зайнаас удирддаг аппарат байна. Тэр хөлөг живсэн газарт бууж, бид түүний зургийг авна, мөн өөр зөндөө олон сонирхолтой баримтуудтай болох байх.
Кен: Тэд уг аппаратыг олон цацрагт гидролокатораар тоноглосон учраас хамгийн харанхуй гүнийг ч судлах боломжтой.
Тор: Би аппаратыг өргөж, шинэ хандалт суулгаад дараа нь бусад туршилтуудыг хийж эхлэнэ.
Фред: Тийм ээ.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Олон цацрагт гидролокатор нуурын ёроол руу дуу авианы долгион илгээнэ. Буцаж ойсон дохио дор нь байх объектуудын хэлбэр дүрс, гүнийг дүрслэн харуулна.
Фред: Тэр үед маш тодорхой дүрслэл бий болж, бид тэрийг нь хардаг, энэ бидний хүсдэг тэр зүйл.
Кен: Тор-Олав хаана хайхаа мэднэ. Олон жилийн турш сураггүй болсон гатлага онгоцны түүх түүнийг сонирхолыг ихэд татсан, тэгээд ч осол болсон газрыг анх олсон хүн нь тэр. Одоо тэр нуурын ёроолд юу байгааг нарийн харуулж чадах хүчирхэг хайгуулын төхөөрөмж, камертайгаар эргэн иржээ. Эцэст нь нүдний хараа хүрэх газарт дүрс тодорч эхэллээ...
Цэнгэг устай, цэв хүйтэн нуурын ёроол арван хэдэн жилийн өмнөх нууцыг хадгалсан хэвээр.
Фред: А, энэ байна, та нар хар даа. Би үлдэгдэлийг харж байна.
Кен: Бид хаана байна аа?
Фред: Хөлгийн баруун талд.
Кен: Сайн байна.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Фред: Хөлгийн дээд тавцан хэвээрээ шахуу, бид тэндээс олон зүйлийг олж харсан.
Кен: Тийм ээ. Бид түүний дээр ердөө 3,5 метрт байна.
Фред: Хар даа, тэр ачааны вагон мөн үү?
Тийм ээ, онхолдсон байна.
Тэр онхолдсон байна. О, тэр шидэгдсэн бололтой.
Тийм ээ, дугуйнууд нь энэ байна.
Кен: Эдгээр вагонуудад байсан ачаа хэзээ ч юм нацистын германых байсан юм. Харин одоо норвегийн нуурын гүн харанхуйд хэвтэж байна. Гэхдээ гатлага онгоц яагаад энд байна вэ?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Анх удаа Тинн нуурын усыг татрааж жинхэнэ дүр зургийг харуулах болно.
Олон цацрагтай гидролокаторын өгөгдлийг орчин үеийн компьютерийн графиктай хослуулсанаар нуурын усан доорхи гайхалтай дүр төрх тодорхой харагдана.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Эхний сэжүүр бол хөндийн өөрийнх нь хэлбэр дүрс. Энд эгц өндөр эргүүд европын хамгийн гүн нуурын ёроол руу 460 метр түрж ордог. Нуурын ус бүрэн шавхагдсаны дараа... 70 жилийн дараа, анх удаа гатлага онгоц өдрийн гэрэлд гарч байна. Хөлгийн 52 метрийн урттай сүүл хэсэг доошоо суужээ. Дараа нь төмөр замын вагонуудын үлдэгдэл... мөн ахмадын жолоодлогын тавцан. Хөлгийн тарж бутарсан сэгүүд нь гэнэт живсэн шалтааны няцаашгүй нотолгоо юм.
Фред: Бид энд сүйрсэн газрыг тодорхой харж байна, мөн бид залуурын хэсгийг харж болно, мөн арын хэсэгт ямар нэг юм байгааг бид харж байна. Магадгүй...
Тор: Хитэг нь доошоо шаварт шигдсэн бололтой.
Кен: Тэгээд хөлөг яагаад сүйрсэн бэ? Хариулт нь дэлхийн 2-р дайны хамгийн зоригтой хорлон сүйтгэх ажиллагаанд байдаг аж.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Норвегийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөний дайчид нацистууд хүнд ус тээвэрлэх гэж байгааг олж мэджээ. Лондон түүнийг ямар ч үнээр хамаагүй зогсоох тушаал өгсөн байна.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Гатлага онгоц хөвөхийн урд шөнө түнэр харанхуйг ашиглан хорлон сүйтгэгчид хөлөгт нэвтэрчээ. Тэд тодорхой хугацааны дараа дэлбэрэх бөмбөгийг байрлуулаад хөлөг онгоцийг хувь заяанд нь даатгаж орхисон байна.
Рун: Хорлон сүйтгэгчид энэ маш чухал гэдгийг мэдэж байсан. Тэд герман руу тээвэрлэлтийг зогсоох ёстой.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Тинн нуурыг усгүй болгосноор уг гатлага онгоцыг нуурын хамгийн гүн хэсэгт живүүлэхээр тооцсон гэдгийг харж болно. Нацистын нэг ч усанд шумбагч хүнд устай торхуудыг хэзээ ч гаргаж чадахгүй байсан, гэхдээ Гитлерт цөмийн бөмбөг өгч чадах хангалттай хүнд ус гатлага онгоц дээр байсан уу?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Норвегийн Тинн нуурыг ширгээж, нуурын ёроолд цацагдсан нацистын дуулиантай цөмийн нууцыг дэлгэж байгаа билээ. Нацистуудын цөмийн бөмбөг бүтээх хөтөлбөр ноцтой болох хэмжээний хангалттай хүнд ус хөлөгт байсан уу?
Фред: Гатлага онгоц живсний дараа дээр нь байсан хүнд усыг ердийн усаар сольсон гэх яриа гарсан, учир нь хөлөг их муу хамгаалалттай байсан. Тиймээс бид шумбаж нэг торхыг татаж гаргаад үнэхээр л герман руу тээвэрлэх хүнд ус байсныг нотлохыг хүссэн юм.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Багынхан гүнээс гаргасан гурван торхийг хэдийн судлаад амжжээ.
Тийм ээ, тийм.
Торхон дотроос авсан дээжийн шинжилгээгээр тэнд үнэхээр хүнд ус байсныг нотложээ, гэвч хөлөг дээр Гитлер цөмийн бөмбөг бүтээх хангалттай их ачаа байсан уу? Үүнийг тодруулах цорын ганц арга бол Тинн нуурын ёроолыг самнаж үлдсэн торхнуудыг тоолох хэрэгтэй.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Норвегийн нуурын усыг татраавал энэ асуултын хариуг олно. Ачаа 70 гаруй жилийн дараа бүтэн байгаа нь гайхалтай. Хоёр торх тавцан дээр, хоёр нь хөлгөөс унасан байна. Дахиад хоёр нь сүйрэл болсон газраас 18 метрийн зайд. Живсэн хөлгийн эргэн тойронд 5 торх харагдана.
Фред: Тэгэхээр, та нар торхон дээрх дугааруудыг харж байгаа биз? Бидний таамагласнаар, дахиад 10 ширхэг нь урссан, учир тэд дүүрэн биш байсан, харин бид гурвыг гаргаж авсан.
Кен: Дор хаяж 18 торх байгаа гэж тооцоод, дээр нь хайлтын мэдээллийг баримжаа болгон ашигласан судалгааны баг бусад нь хаана байгааг мэдэх боломжтой болжээ.
Фред: Бидний таамагласнаар бусад ихэнх торхнууд үнэндээ одоо ч гэсэн гатлага онгоц дээр, онхолдсон вагонууд дор байгаа.
Кен: Энэ ойролцоогоор хагас тонн хүнд ус, нацистын цөмийн реакторт дутагдсан амин чухал бүрэлдэхүүн хэсэг болоход хангалттай.
Эрик: Дайны дараа германы цөмийн хөтөлбөрт оролцсон хүмүүс хүнд усыг алдсан нь том цохилт болсон гэцгээж байсан. Энэ нь тэдний цөмийн реакторыг замд нь зогсоосон.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Нацистууд нууц зэвсгүүдээ дэлхий даяар тараасан байдаг, үүнд Энэтхэгийн далай ч багтана. Бид баруун Австралийн усыг ширгээж эндээс хоёр сүйрсэн хөлөг онгоц оллоо. Нэг нь германы худалдааны хөлөг онгоц, нөгөө нь австралийн хэрэх онгоц “Сидней”.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Австралийн энэхүү хүчирхэг цэргийн хөлөг онгоц 1941 оны 11 сард сураггүй болсон юм. Тухайн үндэсний сүйрлийн үеэр “Сидней” хөлөгт юу тохиолдсон нууц ил болох болов уу?
Янн Витт /доктор, Германы тэнгисийн цКенгийн нийгэмлэг/: Австралчуудын хувьд, “Сидней”-г алдсан нь нэг ёсны үндэсний гамшиг болсон хэрэг. Тэр австралийн тэнгисийн цэргийн флотын бахархал байсан. Түүний живсэн хамгийн сүүлчийн газар, багийн гишүүдийн хувь заяа тодорхойгүй байсан нь хэдэн арван жилийн турш австралчуудыг гайхшруулсан л даа.
Кен: Дайны дараа германы ахмад Теодор Детмерс “Сидней”-г тулалдаанд ялсан гэж хэлсэн байдаг. Немцийн ахмадын үгэнд австралчуудын ихэнх нь итгээгүй байна. Тэр худалдааны хөлөг онгоц байсан гэх өөрийн хөлөг онгоц “Корморан”-ыг сүйрэхэд нь орхисон гэж хэлсэн боловч тулаан болсон ул мөр үлдээгүй байна. Бүгдийг олж мэдэх цорын ганц арга бол дээрх хоёр хөлөг онгоцыг олох.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: “Жеосаундер” хөлөг онгоц баруун Австралийн эрэг дагуу гайхалтай хайгуулыг эхлүүлж байна. Экспедиц хайгуулын шинэ технологиор тоноглогдож, Австралийн засгийн газрын дэмжлэгийг авсан бөгөөд живсэн хөлөг онгоцнуудын дэлхийн хамгийн шилдэг ангууч Дэвид Мирнсээр ахлуулжээ.
Дэвид Мирнс /живсэн хөлөг онгоцны ангууч/: Уур амьсгал хурцадмал, бас их дарамттай байлаа. Би нэг биш бүр хоёр хөлөг онгоц олох хэрэгтэй болсон.
Кен: Хайлтын бүс асар том, гайхалтай нь, “Корморан”-ы ахмад хөлөг нь хаана живсэн тухай чухал түлхүүр болсон дурсамж үлдээсэн байлаа. Мирнс эргээс 200 км-ийн зайд анхаарлаа хандуулжээ.
Мир: Тийм ээ. Тийм. Энэ чиний хайж байгаа тэр зүйл.
Кен: Далайд 12 өдрийн дараа шинж тэмдэг илэрлээ.
Мир: Энэ байна.
Кен: Үлдэгдэл нь байна.
Мир: Энэ сүүдэр байна, энэ байна. Яг мөн. Мөн шүү.
Кен: Мирнс ахмадын дурсамжийг удирдлага болгон ашиглан найдаж байсан шигээ “Корморан”-ыг оллоо.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Гэвч тэр “Сидней”-г олж чадах болов уу?
Тэнд бүх юм зүгээр байна.
Дөрвөн өдрийн дараа сураггүй болсон цэргийн хөлөг онгоц илэрлээ.
Мир: Дэлгэц дээр санаандгүй үлдэгдэлүүд гарч ирж, бид энэ “Сидней” гэдгийг шууд л мэдсэн. Бид түүнийг олсондоо үнэхээр их баярласан шүү.
Бид түүнийг оллоо. Мөн байна. Энэ “Сидней” хэрэгч хөлөг онгоц.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: 1,5 км гэдэг шумбахад дэндүү гүнзгий, тиймээс гүний аппарат живсэн газрыг судлахаар болжээ.
Мир: Тэнд нэг юм байна. Бид харлаа, энэ их буу байна, хэмхэрсэн байна.
Кен: Тэр мөн үү?
Мир: Зогс, яг наанаа зогс. Яг зөв. Хөөх, тэрийг хар даа.
Кен: Амьдрал үхлийн төлөөх цуст хэрцгий тулалдааны дараа үлдсэн үлдэгдэлүүд энэ хөлөг онгоц 645 ахан дүүсийн булш болсон гэдэг аймшигт санамжийг үлдээжээ. Гэхдээ усан дор гүний аппарат бидэнд живсэн хөлөг онгоцуудын зөвхөн дүрсийг л харуулдаг. Харин одоо хайлтын мэдээлэлийг компьютер дээр гаргаж авсан дүрстэй нэгтгээд... энэтхэгийн далайн усыг татрааж болно. Энэ бол хэрэх хөлөг онгоц “Сидней”, үндэсний бахархал, 70 гаруй жилийн дараа анх удаа ил болж байна. Байлдааны хөлөг онгоцны их бие суманд сийчүүлж гэмтсэн байгаа нь ойрын зайд ширүүн тулалдсаныг гэрчилнэ.
Кен: Харин одоо далайн ёроолоос олсон нотолгоог ашиглан живсэн хоёр хөлөг онгоцны улангассан тулалдааныг дахин сэргээж, нацистуудын нууц зэвсэг хэрхэн ажилласныг харуулж болно.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Энэтхэгийн далайг ширгээж сураггүй болсон австралийн цэргийн хөлөг онгоц “Сидней”-г илрүүлэх боломжтой болсон, гэвч ийм хүчирхэг хөлөг яагаад ердийн нэг худалдааны хөлөг онгоцны хохирогч болсон бэ? Нууцыг тайлах түлхүүр “Коморан”-ы ахмадын дурсамжинд бий.
Теодор Детмерс /германы ахмад/: Энэ явдал 1941 оны 11-р сарын 19-нд болсон юм. Дулаахан, нартай сайхан өдөр байлаа. Энэтхэгийн далайд ихэвчлэн үзэгдэх орчин сайхан байдаг яг тэр янзаараа.
Кен: Гэнэт 16:00 цагт хөлөг онгоцууд бие биеээ тэнгэрийн хаяанаас, 26 км-н зайд олж харжээ. “Корморан” дохио өгч, энэ бол голландын жирийн нэг ачааны хөлөг гэдгээ мэдэгдсэн байна, гэвч “Сидней” шалгаж үзэхээр ойртохын хэрээр “Корморан” өөрийнхөө үхлийн нууцыг дэлгэхээр бэлдэж байв. Нацистын ахмад өөрийнх нь цорын ганц боломж нь цэргийн хөлөг онгоцыг ойрын тулалдаанд оруулах гэдгийг мэдэж байлаа.
Дет: Би түүнд дахиад ойртох боломж өгсөн. Алгуурханаар, удаанаар.
Кен: Дараа нь “Корморан” хөзрөө дэлгэх нь тэр. Тэр зэвсэггүй худалдааны хөлөг шиг харагдавч нацистын хөлөг үхлийн зэвсгээр тоноглогдсон байсан нь Жеймс Бондод зориулж түүнийг Кью бэлдсэн гэмээр байжээ.
Янн: Энэтхэгийн далайд “Корморан”-ы даалгавар бол холбоотнуудын хөлөг онгоцуудыг ангуучлах байсан. Энэ бол “цохиод зугт” гэдэг тактиктай маш адилхан.
Кен: “Корморан”-ы жинхэнэ төрхийг сэжиглээгүй “Сидней” улам дөхөж очлоо.
Мир: Хоёр хөлөг нэг нэгнээсээ бараг 1000 метрийн зайд байсан, энэ үнэн чанартаа тулгаж буудах зай.
Дет: Би миний их буунд яг тохиромжтой гэж үзсэн тэр зайнд дайсны хэрэгч онгоц дөхөж ирсэн. Би: “Халхавчаа хуул!” гэж тушаалаа. Бид Голландын далбааг буулгаж, Германы цэргийн далбааг мандуулсан.
Кен: Дайны хуулиар нууцалсан зэвсэг хэрэглэх нь хууль ёсных, гэхдээ, тухайн хөлөг галлахаас өмнө жинхэнэ далбаагаа өргөсөн тохиолдолд.
Кен: Живсэн байлдааны хөлөг “Сидней”-н усыг шавхаснаар өдрийн тод гэрэлд “Корморан” нууц зэвсгээр хэрхэн цохилт өгсөн эхний аймшигт нотолгоог харуулна. Ахмадын байр, хөлгийн удирдлагын төв алга, гэхдээ яагаад?
Кен: “Корморан” дээр нүднээс далд нууцалсан, дахин шинэчилсэн танк эсэргүүцэх их буу гэнэт гарч иржээ... тэр галаараа австралийн ахмадын командын байрыг устгасан байна.
Мир: “Сидней”-н удирдлагын төв тулалдааны эхний буудалтаар бүрэн устгагдсан байж мэднэ.
Кен: Гидравлик тавцангууд дээр хурдан бууддаг зенитийн буунууд гарч ирж “Сидней”-н багийн гишүүд рүү гал нээжээ.
“Сидней”-н хитэгний их бууны цамхагуудын дээд тал нь хуу татагдаж... нэг их бууны яг голд нь сумны нүх үлджээ. Энэ юунаас болсон бэ?
Гаднаасаа гэмгүй төрхтэй “Корморан” хүнд зэвсэгээр зэвсэглэсэн нь ойрын зайн тулалдаанд сайтар тохирсон байжээ. Товчлуур дарах төдийд хаалтууд өргөгдөж, хүчирхэг их буунууд нээгдэнэ. Бараг л тулгаж буудсан тэдний галын хүч “Сидней”-н урд их бууны цамхагуудыг жагсаалаас гаргасан байна.
Мир: Тэдгээр их буунууд тулалдааны эхний 10 секунд, 15 секундэд жагсаалаас гарсан байх магадлалтай.
Кен: Хэдийгээр “Сидней” гэндсэн ч гэлээ, ямар ч байсан хариу гал нээж, “Корморан”-ны хөдөлгүүрийн хэсгийг гэмтээж, дараа нь шатааж чаджээ. Нацистын хөлөг онгоц хамгийн хүчтэй цохилт өгөхөөр бэлдлээ. Хөлгийн бүсэлхийний доогуур нууцалсан 2 торпедын аппараттай, дахиад 4 нь тавцан дээр, тус бүр нь ган хаалттай. “Корморан”-ны багт торпедийг бэлтгэж харвахад ердөө 32 секунд шаардагджээ.
Эрик: Тэд австралийн хэрэх онгоцонд маш хурдан, маш их хохирол учруулсан. Их буунууд буудаж, сум дэлбэрнэ. Тэнд бөөн үймээн, газар дээрх там болсон.
Мир: Тэднийг зүгээр л устгаж байсан. Энэ жинхэнэ хядлага байсан.
Кен: Оройн 18:25. “Сидней” үхлийн шарх авсан, багын гишүүдийнх нь ихэнх нь алагдсан гэдэгт итгэлтэй болсон нацистын ахмад галаа зогсоолоо. Ялалт.
Дет: Урд нь тэнгисийн цэргийн түүхэнд худалдааны хөлөг онгоц хэрэх онгоцыг нээлттэй тулалдаанд хэзээ ч ялж байгаагүй.
Кен: “Сидней”-н усыг шавхсанаар түүнд юугаар үхлийн цохилт өгсөн нотолгоог харах боломжтой болно. Түүний их биеийн 27 метрийн урттай хэсэг нь байхгүй байна. “Корморан”-ы торпедууд ноцтой гэмтэл учруулж, хүчтэй дэлбэрэлт үүсгэжээ. “Сидней”-н урд хитэгний хэсэг тасарч, хөлөг онгоц 2,5 км-ийн гүн рүү 645 усан цэргийн хамт живсэн байна.
Эрик: “Сидней” үгүй болсон. Хэн ч амьд гараагүй. Энэ австралийн тэнгисийн цэргийн түүхэнд хамгийн ноцтой хохирол. Одоо бид живсэн газрыг нь оллоо, юу болсныг нь мэднэ, уг хөлөгт юу тохиолдсон талаар бид тодорхой ойлголттой болсон.
Кен: Гэвч хэрэв “Сидней” ялагдсан юм бол германы хөлөг онгоц яагаад адилхан Энэтхэгийн далайд живсэн байхав? Сэжүүр нь далайн ёроолын зураг дээр байгаа аж. Живсэн газрынх нь ойролцоо хүчтэй дэлбэрэлтийн үр дүнд цацагдсан хэлтэрхийнүүд олджээ. “Корморан” яагаад живсэн бэ?
Нацистын хөлөг онгоц ялалт байгуулаад буцах ёстой байлаа, гэвч тэр тулалдаанд ноцтой гэмтэл авчээ.
Яанн: “Корморан”-ы хөдөлгүүр жагсаалаас гарсан, маш их түймэр дэгдсэн, доор ачааны хэсэгтээ дэлбэрэх аюултай хэдэн минуудтай, иймд ахмад Детемерст хөлгөө орхихоос өөр ямар ямар ч сонголт байсангүй.
Кен: Гитлерт үүнтэй адилхан худалдааны онгоцууд байсан, яг энэ “Корморан” шиг. Хөлөг онгоцны олон тооны нууцыг задрахаас сэргийлж багынхан хөлгөө дэлбэлжээ. Өнөөдөр хоёр хөлөг онгоц нэг нэгнээсээ хорь гаруй км-ийн зайтай хэвтэж байна.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Дэлхийн далай тэнгисүүд нацистуудын нууцыг усны гүнд хадгалж байдаг. Балтийн тэнгис. Цэв хүйтэн усыг ширгээж, хэзээ ч тулалдаан орж үзээгүй, нацистуудын мартгадсан нисэх онгоц тээгч Граф Цеппелин ил болно. Тэр 70 гаруй жилин өмнө сураггүй болсон юм. Гитлерийн цорын ганц нисэх онгоц тээгч яагаад маш ихээр гэмтэж Балтийн далайн ёроолд хэвтэнэ вэ?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Хэдэн арван жилийн туршид нацистуудын цорын ганц нисэх онгоц тээгчийн хувь заяа оньсого хэвээрээ байлаа, гэвч дараа нь энэхүү судалгааны хөлөг онгоц Балтийн далайг самнаж эхэлсэн юм.
Анд: Юуны түрүүнд, бид нэг юутай ч юм таарч тэр л бидний сонирхолыг татсан. Бид түүнийг олон цацрагт гидролокаторын тусламжтайгаар илрүүлсэн л дээ. Мэдээлэлийг боловсруулсны дараа эхний хэмжилтээр түүний урт нь бараг 260 метр байсан.
Кен: Энэ Балтаас олдсон хамгийн том живсэн хөлөг онгоц.
Анд: Вау!
Энэ маш чухал олдвор байсан. Үнэхээр ер бусын гайхалтай.
Кен: Өнөөдөр шумбагч, бас түүхч Стивен Берк Балтийн гүнийн үлэмж биетэн Граф Цеппелиныг судлахаар иржээ.
Стив: Би анх Граф Цеппелины тухай сонссон ч дайны дараа түүнд юу тохиолдсон нь тодорхойгүй байсан. Дараа нь юу болсон нь оньсого байсан юм. Миний даалгавар бол энэ хөлгийн хувь заяа хэрхэснийг шумбаж очоод мэдэх явдал.
Кен: Харанхуйд бараг 88 метрийн гүнд алга болсон аварга биет дөнгөж сүүмэлзэж харагдана. Нислэгийн тавцангийн модон тавиурууд, зангуунуудын нэгнийх нь нүсэр гинжнүүд. 260 метрийн урттай энэ хүчирхэг хөлөг аварга хэмжээнээсээ болоод дайнд бүрэн дүүрэн оролцож чадаагүй юм уу?
1938 оны 12-р сар. Киль, Герман улс.
Эрик: Гитлер цэргийн том хөлөг онгоцууд усанд тавих дуртай байсан. Тэр үүнээсээ маш их таашаал авдаг, тэр тэднээс агуу үндэсний билэг тэмдгийг олж хардаг байлаа.
Кен: Люфтваффегийн тэргүүн Герман Геринг ёслолын ажиллагааны мастер байв.
Геринг: Фюрерийн тушаалаар Германы анхны нисэх онгоц тээгчийг Граф Цеппелин гэж нэрлэнэ.
Кен: Нацистууд энэ хөлөгт асар их найдлага тавьсан. Дөч гаруй сөнөөгч, бөмбөгдөгч, торпед зөөгчүүд түүнийг хүчирхэг цэргийн машин болгох байж. Өргөгч тавцангууд нисэх онгоцуудыг нислэгийн тавцан дээр гаргаж, нисэх онгоцуудыг харвах төхөөрөмжийн тусламжтай хөөргөнө.
Эрик: Нисэх онгоц тээгчээс хөөрсөн Ю-87 онгоцууд холбоотнуудын хөлөг онгоцуудыг торпедоор, мөн бөмбөгдөж дайрсан бол нацистуудын тэнгисийн цэргийн байр суурийг үлэмжхэн бэхжүүлэх байсан.
Кен: Уинстон Черчилль нацистын нисэх онгоц тээгчийг гол бай гэж үзэж байв.
Эрик: Британчууд Граф Цеппелиныг барьж дуусгана гэхээс ихээхэн эмээж байсан юм. Тэр томоохон аюул байсан.
Кен: Гэвч нацистууд энэ аварга хөлгийг гүйцээж барих гэж яарсангүй. Хэдийгээр ажил эхэлчихсэн, далайд гарахад бэлэн болсон ч эцсийн шатны ажлууд ахин дахин хойшилсоор, учир нь асар их хэмжээний барилгын материал шаардлагтай байлаа.
Эрик: Мэдээжийн хэрэг германд нөөц бололцоо их дутагдалтай байсан. Гангийн нөөц нь шавхагдаж байлаа. Учир нь дайн хурдхан болно, харин “Граф Цеппелин”-ыг дайнд оролцуулахаар хугацаанд нь барьж дуусгаж амжихгүй гэж үзсэн учраас тэд томоохон цэргийн хөлөг онгоцуудыг барихаа зогсоох хэрэгтэй болсон юм.
Кен: 1945 оны 2-р сар. Нацистууд ялагдал хүлээж байлаа. 1945 оны эхээр адмирал Дениц шатаасан газар гэдэг тактикийг хэрэглэж эхэлсэн, энэ нь голлох чухал зэвсгүүдийг оросуудын гарт оруулахгүйгээр устгах байсан юм, тэдний нэг нь энэ “Граф Цеппелин”.
Тулалдаанд хэзээ ч орж “Граф Цеппелин”-ыг германы тусгай баг живүүлсэн байна...
...гэхдээ энэ түүхийн төгсгөл энэ биш. Уг хөлгийг Одер голд живүүлсэн... гэвч тэр тэндээсээ 320 км-ийн зайд Балтийн тэнгисийн тэхий дунд нь хэвтэж байна. “Граф Цеппелин” яагаад энд байдаг билээ?
Кен: Дайны дараа оросууд аварга хөлгийг олзолсон байжээ.
Эрик: Оросууд хөлгийг татан гаргаж, бүх нүх сүвүүдийг нь бөглөж, усыг нь шавхаад усанд тавьсан юм.
Кен: Дараа нь оросууд “Граф Цеппелин”-ыг хүйтэн дайны ер бусын туршилт болгон ашиглахаар шийджээ. Стивен Берк судалгаа хийхээр Гдын хотын Польшийн тэнгисийн цэргийн академид очиж байна. Тэр тэнгисийн цэргийн офицер асан Адам Олейниктэй уулзах юм.
Адам: Тэр янз бүрийн их буунуудаас олон тооны гэмтэл авсан зураг нь бидэнд байдаг.
Кен: Стивен уг хөлөг онгоцны сүүлчийн мөчийг тайлбарлаж чадах сэжим хайсаар байна.
Стив: Тэр талдаа гэмтэл бага уу?
Адам: Тийм ээ, гэмтэл бага.
Стив: За.
Кен: Адам бол “Граф Цеппелин”-ыг эргэлзэлгүйгээр таньсан польшийн тэнгисийн цэргийн флотын багын нэг хэсэг байсан.
Адам: Энэ хөлөг онгоцны сүрлэг байдал гэнэтийн зүйл болсон. Хэрэв та нар түүнийг урд нь хараагүй бол төсөөлөхөд ч хэцүү.
Кен: Мэргэжилтнүүд живсэн газарт хайгуул хийхийн тулд картографын технологийг ашиглажээ.
Кен: Нарийвчлалтай гидролокаторын тусламжтайгаар 70-аад жилийн дараа анх удаа “Граф Цеппелин”-ы сүүлчийн мөч ямар байсныг төсөөлөх боломжтой болжээ.
Балтийн тэнгисийн усыг татраахад ер бусын зүйл нээгдлээ... 260 метрийн урттай далайн мангас. Тэсрэх бодисны тэсрэлтээр ихээхэн хохирол учруулсныг энэ сүйрэл харуулж байна, түүн дотроо тавцан дээрх 30 метрийн том нүх.
Адам: Тэр яг бөмбөгдсөний уршиг юм шиг харагдсан.
Кен: Немцүүд хөлгийг хаяж явахад ийм нүх байгаагүй, тэгвэл энэ юунаас болсон бэ?
1947 оны 8 сард оросууд “Граф Цеппелин” живэхээсээ өмнө хичнээн гэмтэл авч болохыг шалгахаар шийджээ.
Стив: Тэд хөлөгт 2000 кг бөмбөг, сум байрлуулж дараа нь нисэх тавцан дээр нь дэлбэлсэн юм. Дараа нь хөлгийг бөмбөгдөхөөр хэд хэдэн нисэх онгоцууд илгээж, 90 гаруй бөмбөг хаяснаас зөвхөн 5 эсвэл 6 нь оносон байдаг.
Кен: Оросууд өөрийн гэсэн нисэх онгоц тээгчгүй байсан, тиймээс тэд “Граф Цеппелин”-ыг бөмбөгдөхдөө болзошгүй шинэ дайснууд болсон британчууд, америкчуудын талаар олон зүйл мэдэж авчээ.
Эрик: Оросууд “Граф Цеппелин”-ыг живүүлсний дараа нисэх онгоц тээгчийг бодож байсан шиг амархан живүүлэхгүй гэдгээ ойлгожээ. Тэд түүнийг яаж живүүлж болохыг мэдэхийг хүссэн, түүгээрээ ч болсон.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Нацистуудын нууц технологи дэлхий даяар тархаж, харин бид далай тэнгисүүдийг ширгээж үүний нотолгоог хамгийн гайхалтай газруудаас олдог юм. Ла Маншийн хоолой.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Кен: Нэгэн гайхалтай хөлгийн булш, тэр дайны үйл явцыг эргүүлж мэдэх нууц технологиор тоноглогдсон байсан юм. Энд далайн усыг зайлуулснаар нацистын шумбагч хөлөг У-480-ын нууцыг дэлгэнэ.
Янн: У-480-ыг түүхэн дэх хамгийн анхны үл үзэгдэгч шумбагч хөлөг гэж хэлж болно.
Кен: Энэ хөлөг 1945 онд сураггүй болохдоо үхэл тээгч нууц технологийг авч оджээ. Чухам юу энэхүү нацистын алуурчинг үл үзэгдэгч шумбагч онгоц болгосон бэ?
1944 оны 8-р сар. Францад холбоотны цэргүүд буух өдөр нацистын германыг аюулд оруулсан юм.
Янн: 1944 оны 8-р сард Ла-Маншийн хоолойд германы шумбагч хөлөг онгоцнуудын байдал бүрхэг байлаа, учир нь энэ британы арлуудын хамгийн сайн хамгаалагдсан бүс байсан.
Кен: Холбоотнууд усан доорхи дээрэмчдийг ангуучлах өндөр үр дүнтэй аргатай байсан.. тэр нь гидролокатор. Урд нь дайны эхэн үед фашистын шумбагч хөлгүүд Атлантын төлөөх тулалдаанд холбоотнуудын хөлөг онгоцуудыг авладаг байв... Ихэвчлэн чонын сүргийн тактикаар, гидролокаторын хэрэглээ хязгаарлагдмал усны гадаргуу дээр ангуучилдаг байлаа. Гэвч 1944 онд усан дээр эрчимтэй эргүүл хийх болсон нь шумбагч онгоцуудыг усан дороос довтлоход хүргэж, энэ нь тэднийг холбоотнуудын гидролокаторын өмнө эмзэг болгожээ.
Эрик: Энэ цуваануудын эсрэг чонын сүрэг дайралт биш, харин тусдаа шумбагч хөлөг тусдаа хөлөг онгоцуудтай хөөцөлддөг байсан үе.
Инн: Ла Маншийн хоолойд шумбагч онгоцоор даалгавар гүйцэтгэх тухайн үед маш аюултай байсан. Хэрэв та шумбагч онгоцны ахмад бол шумбагч онгоцны амьд үлдэх магадлал барагцаалбал 50/50 байлаа.
Кен: Нацистууд гидролокаторын аюулын эсрэг тэмцэхийг хүсдэг байв.
Янн: Гидролокаторын илрүүлэгчийн хариуд немцүүд үл үзэгдэч нөмрөг маягийн зүйл бүтээсэн юм.
Кен: 1944 оны 8-р сарын 21-нд гитлерийн инженерүүд өөрсдийн мөрөөдөл “стелс” технологийг хэрэгжүүлж чаджээ. Ахмад Ганс Йоахим Ферстер, шумбагч хөлөг болон түүний багынхан Ла Маншийн хоолойд нуугдсан байлаа, харин холбоотнууд түүнийг тэнд байгааг огт мэдсэнгүй.
Инн: Энэ ер бусын тохиолдол, Тэр Ла Маншид нэвтэрч, 5 өдрийн дотор 4 хөлөг онгоц живүүлсний дараа алга болсон. Тухайн үед уг хоолойд энэ хамгийн их сүйрэлтэй ажиллагаа болсон. Үнэхээр гайхалтай.
Кен: Ла Маншийн усыг ширгээвэл нацистын энэ нууцыг тайлбарлахад туслах болов уу?
Кен: Усны гүний археологич Иннес Маккартни Өмнөд Английн эргээс 32 км-ийн зайд, 60 метрийн гүнд живсэн шумбагч онгоцны мэдээллийг шалгаж байна.
Инн: Чи ус руу орж, татах олсноос гараараа бариад хөлөг сүйрсэн газарт очих үед ер бусын зөн совинг мэдэрдэг.
Тэрхүү үл харагдах объекттой анх хүрэлцэх үед чи энэ юу болохыг мэдэж чадах уу?
Кен: Одоо анх удаа Ла Маншийн хоолойн ус татрааж У-480-ыг өдрийн тод гэрэлд гаргаж ирнэ. Шумбагч хөлгийн стелс нууц тайлагдлаа. Түүний их бие бүхлээрээ резин хавтангуудаар бүрхэгджээ. Хавтан болгон эгнүүлсэн жижигхэн нүхнүүдтэй, холбоотнуудын цэргийн хөлөг онгоцны гидролокаторын тусгал ойгоод буцаахын оронд эдгээр резин хавтангууд тэрийг нь шингээж, бараг үл үзэгдэгч болдог байжээ.
Инн: Би хар резин хавтанг гартаа барьж үзээд: “Би сая харсан зүйлдээ итгэхгүй байна” гэж бодсон.
Эрик: Дайсныхаа гидролокаторын үр дүнг багасгаснаар үхэл амьдралын асуудлыг шийдэж болно.
Кен: Германы Кильд У-480-ын ихэр шумбагч хөлөг байдаг.
Янн: У-480 бол онцгой шинэ дизайн ч биш, энэ ердийн нэг 7-р загварын шумбагч хөлөг, зөвхөн өнгөлөн далдлах тусгай зүйлээр бүрхэгдсэн.
Кен: У-480-ыг ил гаргаснаар дахиад нэг чухал асуулт гарч ирнэ, хэрэв түүнийг илрүүлэх боломжгүй байсан бол тэр яагаад Ла-Маншийн хоолойд хэвтэж байдаг юм?
Бүх усыг зайлуулснаар бид У-480-д учруулсан хохиролыг тайлах түлхүүрийг олох боломжтой болно. Түүнд ноцтой цохилт өгчээ. Сүүл хэсэг нь тасарсан бол бөх бат их биед нь нүх гарчээ. Юу ийм сүйрэлд хүргэсэн бэ?
Орчин үеийн өндөр технологийн аюултай тулгарсан холбоотнууд маш хуучны уламжлалт аргаар хариу барьсан ... минууд.
Янн: У-480 хохирогч болсон занга бол нууц минажуулсан талбай байсан.
Кен: 1945 оны 2-р сар. Ла Маншийн хоолойгоор далайн тээврийн замууд огтолцдог, гэвч холбоотнууд бүх хөлөг онгоцууддаа германы шумбагч хөлгүүдийн мэддэг тодорхой нэг далайн тээврийн замаар явахгүй байхыг нууцаар анхааруулж, британчууд тэнд “гүнийн занга” нэрлэгддэг минын талбайг усны бүр гүнд нь байрлуулжээ. Тэгээд хүлээлээ.
Эрик: У-480 дахин хэдэн бай олох найдлагтайгаар ангуучлах хуучин байрандаа эргэж очсон. Чиглэл, зам заагчууд тэнд байсан учраас уг усан зам ашиглагдсан хэвээр мэт харагдана. Гэтэл үнэн хэрэгтээ тийм байгаагүй. Британчууд минын талбай байгуулж, энэ таагүй гэнэтийн зүйл болсон.
Инн: Тэд У-480-ийн явах яг тэр газарт нь минууд байрлуулсан байсан. Тагнуулын мэдээнд суурилсан зорилготой аллага. Тийм болоод энэ нууц хэвээрээ үлдсэн. Чи юу ч харахгүй... Аймшигтай.
Кен: 140 кг тэсрэх бодис шумбагч хөлөгт нүх гаргаж, секундэд тонн ус цутгаж эхэллээ. Аврагдах боломж байхгүй. Стелс технологийн нууц өөрийхөө цаг хугацаанаас түрүүлсэн ч гэлээ эцсийн эцэст бүр тусгай үл үзэгдэгч нөмрөг хүртэл У-480-ыг холбоотнуудаас аварч чадсангүй.
Кен: Нацистууд Дэлхийн 2-р дайнд ялагдсан. Гэхдээ тэд дэлхийн далай тэнгисүүдэд үхэл тээгч нууцуудаа үлдээсэн юм. Энэ нь нацизмыг сөхрүүлж чадсан эрчүүд эмэгтэйчүүдийн ер бусын эр зоригийг сануулж байдаг.
---------------------------------------
Төгсөв
Back to episodes Go home