Гадуур ажил

Үргэлжлэл: 01:48:39 мин

Эр:

Мэтт Дэймон - өгүүлэгч

Эндри Магнесон – зохиолч, кино найруулагч

Гильфи Зога – Исландын ЭЗИС-ын профессор

Жорж Сорос – тэрбумтан, хөрөнгө оруулагч, буяны үйлстэн

Скотт Талботт – санхүүгийн үйлчилгээний дугуй ширээний ерөнхийлөгч

Нуриэль Рубини – Нью-Йоркийн их сургуулийн бизнесийн сургуулийн профессор

Ли Сянь Лун – Сингапурын ерөнхий сайд

Эндрю Шен – БНХАУ-ын Төрийн банкны зохицуулах хорооны ахлах зөвлөх

Эллиот Спитцер – Нью-Йорк мужийн амбан захирагч асан, Нью-Йорк мужийн Ерөнхий прокурор асан

Сэмюэль Хэйс – Харвардын бизнесийн сургуулийн гавьяат профессор

Дональд Риган - Сангийн яамны нарийн бичгийн дарга

 

Эм:

Сигридур Бенедикцдоттир - Исландын парламентын мөрдөн шалгах

тусгай хороо

Кристин Лагард - Францын Сангийн сайд

Жиллиан Тетт – " Файнэншл Таймз"-ын хариуцлагтай редактор

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2008 оны дэлхийн эдийн засгийн хямрал хэдэн арван сая гаруй хүмүүсийн

хадгаламж, тэдний ажил, гэр оронд хүндээр туссан билээ. Яг ийм зүйл

болжээ. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Исланд

Хүн ам:                                            320,000.

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ:    13 тэрбум доллар

Банкны алдагдал:                        100 тэрбум доллар

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Исланд бол тогтвортой ардчилалтай, амьдралын өндөр түвшинтэй, мөн саяхныг хүртэл ажилгүйчүүдийн түвшин, мөн засгийн газрын өр хамгийн доод хэмжээнд байжээ.

Энд:   Бидэнд орчин үеийн нийгмийн хөгжингүй дэд бүтэц байсан.

Гильфи Зога – Исландын ЭЗИС-ын профессор:

Цэвэр эрчим хүч, хүнсний үйлдвэрлэл. Загасны аж ахуй, квотын хяналтын систем. Эрүүлийг хамгаалах, боловсрол сайн, цэвэр агаартай. Гэмт хэргийн гаралт бага. Хүмүүс амьдрахад таатай газар байсан.

Эндри Магнесон – зохиолч, кино найруулагч:

Бид бараг л түүхийн төгсгөлийн статуст хүрсэн.

Мэтт: Гэвч 2000 онд Исландын ЗГ төрийн зохицуулалтыг өөрчлөх бодлого явуулж эхэлсэн нь эхлээд хүрээлэн буй орчинг, дараа нь эдийн засгийг сүйрлийн үр дагварт хүргэсэн юм. Тэд эхлээд Алкоа зэрэг ОУ-ын корпорацуудад аварга том хөнгөн цагааны үйлдвэр барьж, Исландын газрын хэвлийн дулаан болон усан цахилгааны эрчим хүчний эх үүсвэрийг ашиглахыг зөвшөөрсөн.

Энд:   Уулсын бүсийн хамгийн үзэсгэлэнтэй, өнгө алагласан ихэнх газрууд газрын хэвлийн дулаантай байдаг. Тиймээс үр дагвараас зугтах араггүй.  

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Үүнтэй зэрэгцэн засгийн газар исландын гурван томоохон банкуудыг хувьчилжээ. Энэ нь дэлхийн түүхэн дэх санхүүгийн зохицуулалтыг бууруулах хамгийн цэвэр туршилт байсан юм.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2008 оны 9 сар

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эм:     Бидэнд одоо хангалттай. Яаж ийм юм болдог байна аа?

Зога:  Санхүүчид эрх мэдлийг булааж, ямар нэг байдлаар улс орныг сүйрүүлсэн.

Мэтт: 5 жилийн хугацаанд Исландаас гадуур хэзээ ч үйл ажиллагаа явуулж байгаагүй эдгээр 3 жижиг банк 120 тэрбум долларын зээл авсан нь Исландын ДНБ-ээс 10 дахин их юм. Банкирууд өөрсдийгөө, нэг нэгнийгээ, найз нөхдөө мөнгөөр хангаж байлаа.

Зог:    Санхүүгийн асар том хөөс үүссэн. Хувьцааны үнэ 9 дахин өссөн байдаг. Орон сууцны үнэ хоёр дахин нэмэгдсэн.

Мэтт: Исландын санхүүгийн хөөс Жон Асгейр Йоханнессон шиг хүмүүсийг дээш нь гаргасан юм.

           Тэр Лондонд жижиглэнгийн худалдаа эрхлэхээр олон тэрбум долларын зээл авчээ. Мөн өөртөө судалтай хувийн онгоц, 40 сая долларын дарвуулт онгоц, Манхэттэн дэх пентхаус худалдаж авсан байна.

Энд:   Сонинуудад үргэлж л: ''Тэр саятан Англид, Финляндад, Францад, өөр хаана ч юм тийм ийм компани худалдаж авсан'' гэж бичдэг. Тэрнээс: ''Тэр саятан компани худалдаж авахын тулд тэрбум долларын зээл авсан, гэхдээ танай нутгийн банкнаас'' гэж хэн ч бичдэггүй.

Зога:  Банкууд хөрөнгө оруулалтын сан байгуулж, хадгаламж эзэмшигчдэд мөнгөө татаж, эдгээр санд хөрөнгө оруулахыг зөвлөж байсан. Санхүүгийн пирамид бүх нөөцийг сорж байсан юм.

Мэтт: KейРЭмЖи зэрэг америкийн аудитын компаниуд исландын банкууд болон хөрөнгө оруулалтын компаниудын ажлыг шалгаад ямар нэгэн зөрчил илрүүлээгүй байна. Америкийн үнэлгээний агентлагууд манайд бүх зүйл сайн байна гэж хэлсэн.

Сигридур Бенедикцдоттир: Исландын парламентын мөрдөн шалгах

тусгай хороо: 

2007 оны 2-р сард үнэлгээний агентлаг банкуудад хамгийн өндөр буюу гурван “Эй” үнэлгээ өгсөн.

Зога:  Бүх юм хэрээс хэтэрсэн. Манай Засгийн газар пиар шоу хийх хүрээнд банкируудтай хамт явдаг байсан юм.

Мэтт: 2008 онд исландын банкууд дампуурахад ажилгүйдлийн түвшин зургаан сарын дотор гурав дахин нэмэгдсэн юм.

Зога:  Энэ нь исландын бүх хүмүүст нөлөөлсөн. Олон хүмүүс хадгаламжаа алдсан юм. Тиймээ, ийм л зүйл болсон.

САНХҮҮГИЙН ХЯНАЛТ, ЗОХИЦУУЛАЛТЫН БАЙГУУЛЛАГА

Мэтт: Зохицуулах байгууллагууд иргэдээ хамгаалах үүрэгтэй байсан ч юу ч хийгээгүй.

Зога:  Жишээ нь, та хоёр санхүүгийн шалгалтын хуульчид банкинд ирээд тодорхой нэг асуудлыг ярилцахаар болжээ. Та нар банкны гадаа 19 жийп олж харна. Та нар банк руу ороход урд чинь 19 хуульчид сууж байна. Тэд та нарын ямар ч үндэслэлүүд байсан бүгдийг нь үгүйсгэхийн тулд бэлтгэгдсэн. Тэгээд та нар ажлаа сайн хийвэл тэд та нарт ажил санал болгоно.

Мэтт: Исландын санхүүгийн байцаагчдын гуравны нэг нь одоо банкуудад ажилладаг.

Зога:  Гэхдээ энэ нь бүх нийтийн асуудал биз дээ? Танайд, Нью-Йоркт ч мөн адилхан, тийм үү?

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сони Пикчерз Классикс толилуулж байна

Репрезентэйшнл Пикчерзийн бүтээл

Скрин Пасс Пикчерзтэй хамтран бүтээв

Найруулагч Чарльз Фергюсон

ИНСAЙДЕР

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Та Уолл Стритийн ашиг орлогыг юу гэж бодож байна?

Пол Волкер–Холбооны нөөцийн банкны дарга асан:

Илүүдэлтэй.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Олон улсын валютын сан АНУ-ыг шүүмжлэх туйлын хэцүү гэж ярьцгаадаг.

Доминик Стросс-Кан–Олон улсын валютын сангийн гүйцэтгэх захирал:

Би тэгж хэлэхгүй.   

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эр:      АНУ-ын хууль тогтоомжийг зөрчсөн явдалд бид гүнээ харамсаж байна.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Өгүүлэгч: Мэтт Дэймон

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эр:      Гайхалтай нь Уолл Стритийн ажилчид хэр их кокаин хэрэглэдэг болоод маргааш өглөө нь босож ажилдаа явж чаддаг байна?

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Хөгжмийн зохиолч Алекс Хеффс

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Жорж Сорос – тэрбумтан, хөрөнгө оруулагч, буяны үйлстэн:

Зээлийн дефолт своп гэж юу байдгийг би мэдэхгүй байсан. Би жаахан хуучинсаг хүн.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Ларри Саммерс харамсаж байгаагаа илэрхийлж байсан уу?

Барни Фрэнк – АНУ-ын Төлөөлөгчдийн танхимын Санхүүгийн

үйлчилгээний хорооны дарга:

Би үнэнээ хүлээсэн гэж сонсоогүй.

Эр:      Засгийн газар зүгээр л чек бичдэг. Энэ бол А төлөвлөгөө, энэ бол Б төлөвлөгөө, энэ бол С төлөвлөгөө.

Мэтт: Та менежментийн цалингийн хууль тогтоох хяналтыг дэмжих үү?

Дэвид Маккормик–Бушийн засаг захиргааны Сангийн яамны дэд

нарийн бичгийн дарга:

Би дэмжихгүй.

Мэтт: Та санхүүгийн үйлчилгээний салбарын цалингийн түвшинд сэтгэл хангалуун байдаг уу?

Скотт: Хэрэв тэд авах эрхтэй бол тийм ээ, би санал нэг.

Мэтт: Тэд авах эрхтэй гэж та бодож байна уу?

Скотт Талботт– санхүүгийн үйлчилгээний дугуй ширээний ерөнхийлөгч:

Тэд хүртэх ёстой гэж бодож байна.

Мэтт: Та эдгээр хүмүүст дэлхийг сүйрүүлэхэд нь тусалсан уу?

Эр:      Та  тэгж хэлж болно.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эндрю Шен–БНХАУ-ын Төрийн банкны зохицуулах хорооны ахлах зөвлөх:      

Тэд төсвийн алдагдал дээрээс маш их мөнгө хийсэн.

Ли Сянь Лун – Сингапурын ерөнхий сайд:

Юу ч биш юмнаас ашиг гаргаж болно гэдгийг хараад татгалзах хэцүү.

Кристин Лагард–Францын Сангийн сайд:

Олон хүмүүс буцаж очихыг хүсдэг гэхээс би эмээж байна. Тэд хямралаас өмнө хэрэглэж байсан тэр л аргаар ажиллана.

Жиллиан Тетт –“Файнэншл Таймз”-ын хариуцлагтай редактор:

Би нэрээ нууцалсан банкируудаас олон захидал хүлээж авч байлаа. Тэд: ''Надад битгий хандаарай, гэхдээ би их санаа зовж байна'' гэж бичсэн байдаг.

Мэтт: Таны бодлоор, яагаад илүү үе шаттай мөрдөн байцаалт явагдахгүй байна вэ?

Нуриэль Рубини–Нью-Йоркийн их сургуулийн бизнесийн сургуулийн

профессор:

Учир нь тэр үед буруутануудыг нь олох байсан.

Мэтт: Колумбын бизнесийн сургуулийн тохиолдолд ашиг сонирхлын зөрчил байна уу?    

Гленн Хуббард–Бушийн засаг захиргаа дахь Эдийн засгийн  зөвлөхүүдийн зөвлөлийн дарга, Колумбийн бизнесийн сургуулийн  декан:

Надад тэгж санагддаггүй.

Эллиот Спитцер–Нью-Йорк мужийн амбан захирагч асан, Нью-Йорк

мужийн Ерөнхий прокурор асан:

Зохицуулагч байгууллагууд үүргээ биелүүлж чадаагүй. Тэдэнд нээлттэй байгаа бүх хэргийг шалгах боломж байсан. Тэд зүгээр л хүсээгүй.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2008 оны 9-р сарын 15

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Өнөөдөр хамгийн том, хамгийн эмзэг хөрөнгө оруулалтын банкуудын нэг болох Леман Брозерс дампуурлаа зарлахаас аргагүйд хүрчээ. Өөр нэг банк болох Мерилл Линч активуудаа зарахаас өөр аргагүйд хүрсэн байна.

Эм:     Огцом өөрчлөлтийн улмаас дэлхийн санхүүгийн зах зээл огцом унажээ.

Мэтт: 2008 оны есдүгээр сард америкийн хөрөнгө оруулалтын Леман Брозерс банк дампуурч, дэлхийн хамгийн том даатгалын компани болох ЭйАйЖей дампуурсан нь дэлхийн санхүүгийн хямралын эхлэлийг тавьсан юм.  

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Нэг шөнийн дотор зах зээлийг бужигнуулсан юм.

Эр:      Хувьцаануудын үнэ унажээ. Энэ бүх түүхэн дэх хамгийн том индексийн уналт байлаа.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эр:      “Леман Брозерс”-ийн дампуурлаас үүдэн хувьцааны үнэ буурсаар байв.

Мэтт: Энэ нь дэлхий даяар хэдэн арван их наяд долларын хохирол учруулж, дэлхийн хямралд хүргэсэн юм. Мөн 30 сая хүнийг ажилгүй болгож, АНУ-ын үндэсний өрийг хоёр дахин нэмэгдүүлжээ.

Нур:   Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө, орон сууцны зардал, орлогын түвшин, хөдөлмөрийн зах зээлд үзүүлэх хямралын сөрөг нөлөөллийг авч үзвэл, дэлхий даяар 50 сая хүн дахин ядууралд нэрвэгдэх эрсдэлтэй байсан. Энэ бол маш өндөр өртөгтэй хямрал.

Мэтт: Энэ хямрал санамсаргүй зүйл биш байсан. Хяналтаас гарсан эдийн засгийн салбараас энэ үүдэлтэй байдаг. 1980-аад оны эхэн үеэс АНУ-ын санхүүгийн салбарын хөгжил нь улам бүр ноцтой санхүүгийн хямралд хүргэсэн юм.

Мэтт: Хямрал болгоноор хохирлын хэмжээ нэмэгдсээр байв. Гэтэл энэ салбар улам их мөнгө, ашиг олж байлаа.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1-р хэсэг: Бид яагаад иймдээ тулсан бэ

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: АНУ Их хямралын дараа 40 жилийн турш нэг ч эдийн засгийн хямралгүй эдийн засгийн өсөлттэй байжээ. Санхүүгийн салбарыг хатуухан зохицуулж байв. Жирийн банкуудын ихэнх нь хадгаламж эзэмшигчдийн хөрөнгийг ашиглах эрхгүй дотоодын компаниуд байжээ. Хувьцаа, бондын арилжаа хийдэг хөрөнгө оруулалтын банкууд нь хувийн жижиг түншлэлүүд байлаа.

Сэмюэль Хэйс–Харвардын бизнесийн сургуулийн гавьяат профессор: Уламжлалт хөрөнгө оруулалтын банкны загварт түншүүд хөрөнгө оруулдаг. Мэдээж тэд хөрөнгөө маш анхааралтай ажиглаж байдаг. Тэд элбэг дэлбэг амьдрахыг хүссэн ч бүх зүйлийг эрсдэлд оруулахыг хүсээгүй юм.

Мэтт: Пол Волкер АНУ-ын Сангийн яаманд ажиллаж байсан. Харин 1979-1987 онуудад Холбооны нөөцийн банкны даргаар ажиллаж байсан. Засгийн газарт ажиллахаасаа өмнө тэрээр “Кейс Манхэттен”-д эдийн засагчаар ажиллаж байжээ.

Пол:   Би 1969 онд Чэйсээс гарч яаманд ороход миний жилийн орлого 45,000 орчим доллар байсан.

Мэтт: Жилд 45,000 аа?

Сэм:   1972 онд Морган Стэнли 12 сая долларын хөрөнгөтэй, нэг оффис, 110 орчим ажилтантай байлаа. Одоо Морган Стэнли 50 мянган ажиллагсадтай, хэдэн тэрбумын хөрөнгтэй, дэлхий даяар оффисуудтай болсон.

Мэтт: 1980-аад онд санхүүгийн ертөнцөд хувьсгал гарсан юм. Хөрөнгө оруулалтын банкууд хувьцаат компани болон хувирч, хувьцаа эзэмшигчдийн асар их хөрөнгийг хүлээн авчээ. Уолл Стритийн хүмүүс баяжиж эхлэв.

Чарлз Моррис–“Хоёр их наяд долларын сүйрэл” номын зохиогч:  Далаад онуудад миний нэг найз “Меррил Линч”-ийн бондын арилжаалагч байлаа. Тэр шөнө нь галт тэрэгний тасалбар шалгагч хийдэг байсан юм. Ганцхан арилжаалагчийн цалингаар гурван хүүхдийг тэжээх араггүй. 1986 он гэхэд тэр олон сая долларын орлого олдог болж, өөрийгөө их ухаалаг байсан учраас ийм хэмжээнд хүрсэн гэдэгт итгэдэг байсан.

Рейган: Манай ЗГ-ын гол үүрэг бол эдийн засгийн хөгжлийг сэргээх явдал.

Мэтт: 1981 онд Рональд Рейган Меррил Линч Банкны ерөнхий захирал Дональд Риганыг Сангийн яамны нарийн бичгийн даргаар томилжээ.

Дональд Риган–Сангийн яамны нарийн бичгийн дарга:

Уолл Стрит, Ерөнхийлөгч хоёр санал нэг байгаа. Би Уолл Стритийн олон захиралуудтай ярилцаж үзсэн. Тэд: Ерөнхийлөгчийг 100 хувь дэмжиж байна гэцгээсэн.

Мэтт: Рейганы засаг захиргаа эдийн засагчид, санхүүгийн лоббичдын дэмжлэгтэйгээр 13 жилийн санхүүгийн зохицуулалтыг сулруулж эхэлсэн юм.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: 1982 онд Рейганы засаг захиргаа хадгаламж зээлийн компаниудын зохицуулалтыг зогсоож, энэ нь тэдэнд хадгаламж эзэмшигчдийн мөнгөн хөрөнгийг ашиглан илүү эрсдэлтэй хөрөнгө оруулалтууд хийх боломжийг өгчээ. Арван жилийн эцэс гэхэд, хэдэн зуун хадгаламж зээлийн компаниуд дампуурсан юм. Энэхүү хямрал нь татвар төлөгчдөд 124 тэрбум долларлын үнэтэй тусч, олон мянган хүмүүсийн хадгаламжийг үгүй хийсэн юм.

Эр:      Магадгүй энэ түүхэн дэх хамгийн том банкны луйвар байх.

Мэтт: Хэдэн мянган захирлууд луйвар хийсэн хэргээр шоронд оржээ. Хамгийн дуулиантай нь Чарльз Китингийн хэрэг байв. 1985 онд ХМТ мөрдөн шалгах ажил эхлүүлэнгүүт Китинг эдийн засагч  Aлан Гринспенийг хөлсөлжээ. Зохицуулах эрх бүхий байгууллагад хандсан энэ захидалд Гринспен нь Китингийн бизнес төлөвлөгөөнүүд, мэргэжлийн ур чадварыг нь өндөрт өргөж, түүнд үйлчлүүлэгчдийн мөнгөөр зоригтой хөрөнгө оруулалт хийхийг зөвшөөрөх хэрэгтэй гэдгийг онцолжээ. Китинг өөрөө Гринспенд 40,000 доллар төлсөн ажээ.

Мэтт: Удалгүй Чарльз Китинг ч шоронд оров. Гринпенсийн хувьд, Рейган түүнийг АНУ-ын Холбооны нөөцийн системийн даргаар томилжээ. Ерөнхийлөгч Клинтон, болон Жорж Буш нар Гринпенсийг энэ албан тушаалынх нь бүрэн эрхийг сунгаж байжээ. Клинтоны засаг захиргааны үед Гринспен, хөрөнгө оруулалтын Голдман Сакс банкны захирал, санхүүгийн сайд Роберт Рубин, мөн Харвардын эдийн засгийн профессор Ларри Саммерс нарын удирдлага дор банкны төрийн зохицуулалтыг багасгах ажлууд хийгдсэн байна.

Нур:   Санхүүгийн сектор, Уолл Стрит өөрсдийн нөлөө, лобби, асар их мөнгөн хэрэгсэлийн тусламжтайгаар улс төрийн тогтолцоог аажмаар өөртөө нэгтгэсэн юм. Ардчилсан ч тэр, бүгд найрамдах намын ч тэр жигүүр нь.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэт:   90-ээд оны сүүлчээр санхүүгийн секторт хэд хэдэн аварга том компаниуд нэгдсэн бөгөөд тэд тус бүртээ маш өргөн цар хүрээтэй,  тэдний дампуурал бүхэл тогтолцоонд аюултай байсан юм. Харин Клинтоны бодлого тэднийг улам томроход нь тусалжээ. 1998 онд “Ситикоркорпс”, “Трэйвелерс” хоёр нэгдэж, санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэх дэлхийн томоохон “Ситигрупп” корпорацийг үүсгэжээ. Дээрх нэгдэл нь Их хямралын дараа батлаж, хадгаламж эзэмшигчдийн мөнгөн хэрэгслийг эрсдэлтэй хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаанд ашиглахыг хориглосон “Гласс-Стиголлын хууль”-ийг зөрчсөн байна.

Роберт Гнайзда–Гринлайнин хүрээлэнгийн захирал асан:

“Трэйвелерс”-ийг авсан нь хууль бус зүйл. Гринспен юу ч хэлээгүй. Холбооны нөөцийн банк тэдний хугацааг нэг жилээр хойшлуулж, дараа нь тэд хууль батлуулсан юм.

Мэтт: 1989 онд Саммерс, Рубин хоёрын шахалтаар АНУ-ын Конгресс Ситигруппыг хамгаалах тухай хууль гэгддэг “Грэмм-Лич-Блайл”-ийн хуулийг баталжээ. Уг хууль “Гласс-Стиголл”-ын хуулийг өөрчилж, ирээдүйд компаниудын нэгдэх замыг цэвэрлэж өгчээ. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Хожим нь Роберт Рубин “Ситигрупп”-ын дэд ерөнхийлөгчийн албыг

хашихдаа 126 сая долларын ашиг олжээ. Тэр энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс

татгалзсан юм.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Уиллем Байтер–“Ситигрупп”-ын ерөнхий эдийн засагч:

Томоохон банкууд ямар хэрэгтэй вэ? Тэдэнд монополь эрх мэдэл, улс төрийн нөлөө байдаг. Банкууд хэрэв тэд хангалттай том бол татаас авна гэдгийг мэддэг.

Сорос:   Зах зээл угаасаа тогтвортой биш. Эсвэл тогтворгүй байж болно. Тохирох зүйрлэл нь, нефть тээвэрлэгч усан онгоц. Тэд аварга том, тиймээс хөлөг онгоц сүйрэх үед нефть асгарахаас урьдчилан сэргийлсэн хаалтуудтай байх ёстой. Хөлөг онгоцыг хийхэд үүнийг бодолцох ёстой юм. Их хямралын дараа хууль тогтоогчид үнэхээр ч ус нэвтэрдэггүй хаалтуудыг нэвтрүүлсэн юм. Харин зохицуулалтыг болиулснаар уг хаалтуудыг авч хаясан.

Мэтт: Дараагийн хямрал 90-ээд оны сүүлчээр болжээ. Хөрөнгө оруулалтын банкууд интернет компаниудын хувьцааны зах зээлд санхүүгийн хөөс үүсгэж,улмаар 2001 онд зах зээл сүйрч, 5 их наяд долларын алдагдал хүлээсэн юм. Их хямралын үед хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах зорилгоор байгуулагдсан холбооны агентлаг, Үнэт цаас, биржийн комисс юу ч хийсэнгүй.

Элиот:   Холбооны эрх баригчдын үр дүнтэй арга хэмжээ дутмаг, өөрийгөө зохицуулах тогтолцоо чадваргүй болсноос үүдэн хөндлөнгийн оролцоо, шаардлагатай хамгаалалтын арга хэмжээг авах цаг нь болжээ.

Мэтт: Эллиотт Спитцерийн хийсэн мөрдөн шалгалын явцад хөрөнгө оруулалтын банкууд нь интернет компаниудыг дампуурна гэдгийг нь мэдсээр байж сурталчилж байсныг тогтоожээ. Биржийн шинжээчид татан оролцуулсан бизнесийнхээ хэмжээгээр цалинждаг байсан байна. Тэдний олон нийтэд хийсэн мэдэгдэл нь хувийн чанартай хэлснээс нь тэс өөр байв.

Эм/ТВ/: Хамгийн өндөр үнэлгээтэй “Инфоспэйс” компанийг шинжээчид ''хог'' гэж нэрлэдэг. Мөн өндөр үнэлгээтэй “Эксайт”-ийг “жинхэнэ хог” гэж гэж хэлдэг.

Элиот:   Олон банкууд өөрсдийгөө хамгаалж: “Таны буруу” гэж хэлэхийн оронд “Бүгд л ингэж хийдэг” гэж хэлж байсан. Гэтэл юу болж байгааг бүгд мэддэг, тэдгээр шинжээчдийн үгийг сонсох ёсгүй байгаа юм.

Мэтт: 2002 оны 12-р сард 10 хөрөнгө оруулалтын банкууд уг нөхцөл байдлыг шийдэж, 1.4 тэрбум доллар төлсөн ба өөрсдийн арга барилыг өөрчлөнө гэж амлажээ.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Скотт Талботт, бараг бүх томоохон санхүүгийн компаниудыг төлөөлдөг Вашингтон дахь хамгийн нөлөө бүхий бүлгүүдийн нэг Санхүүгийн үйлчилгээний дугуй ширээний ерөнхийлөгч. Танай бүлгийн хэд хэдэн гишүүд томоохон хэмжээний гэмт хэргийн чанартай үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь таныг эвгүй байдалд оруулахгүй байна уу?

Скотт: Би... Та тодорхой хэлэх хэрэгтэй.

Мэтт: Ойлголоо.

Скотт: Юуны өмнө гэмт хэргийн шинжтэй үйл ажиллагаа байж болохгүй.

Мэтт: Төрийн зохицуулалтыг бууруулах бодлого эхэлсний дараа санхүүгийн томоохон компаниудын мөнгө угаах, залилан мэхлэх, санхүүгийн тайлангаа хуурамчаар үйлдэх гэх мэт хэргүүд илчлэгдсэн байна.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ЖиПи Морган–төрийн албан хаагчдад авилга өгч байсан

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Риггс банк – чилийн дарангуйлагч Аугусто Пиночетийн мөнгийг угаасан

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Кредит Свисс–АНУ-ын хориг арга хэмжээг зөрчин Ираны мөнгийг

угаасан

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Кредит Свисс ираны цөмийн хөтөлбөрт зориулж, мөн баллистик пуужин бүтээж байсан ираны сансрын агентлагт мөнгө шилжүүлж байжээ.

Эр:      Тэднийг ирантай харилцаатайг нотлох аливаа мэдээллүүдийг устгасан.

Мэтт: Тус банкинд 536 сая ам.долларын торгууль ногдуулжээ. “Ситибанк” мексикээс хар тамхины 100 сая доллар гаргахад тусалсан.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мексикийн хэрэгт нотлох баримт болсон “Ситибанк”-ын камерын

бичлэг

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эм:     Та түүнд: “Данстай холбоотой бүх бичиг баримтуудыг алга болго” гэсэн заавар өгсөн юм уу?

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1999 оны 11-р сарын 9

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Алберт Миссан–“Ситибанк”-ны дэд ерөнхийлөгч:

Би үүнийг тоглоом болгож хэлсэн юм. Би үнэндээ тэгж хэлэх гэсэнгүй.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Титр:  Фредди Мак, нягтлан бодох бүртгэлийн луйвар. Торгууль: 125 сая доллар.

Фанни Мэй, нягтлан бодох бүртгэлийн луйвар. 400 сая долларын торгууль.

Мэтт: 1998-2003 онд Фанни Мэй орлогоо 10 тэрбум доллараар хэтрүүлсэн байна.

Эр:      Нягтлан бодох бүртгэлийн стандартууд нь их төвөгтэй, тодорхойлолтуудыг шаарддаг учраас мэргэжилтнүүдийн дунд санал зөрөлдөөн үүсгэдэг.

Мэтт: Ерөнхийлөгч Клинтоны үед төсвийн захирал байсан Франклин Рэйнс 52 сая гаруй долларын урамшуулал авчээ.

Титр:  ЮБиЭс–луйврын хэрэг, торгууль: 780 сая доллар.

Мэтт: ЮБиЭс нь америкийн баячуудыг татвараас зайлсхийхэд тусалж байсныг илрүүлсний дараа тус банк Засгийн газартай хамтран ажиллахаас татгалзсан байна.

Эр:      Та нэрсийг гаргаж тавихад бэлэн үү?

Эр:      Зөвхөн гэрээний хүрээнд.

Эр:      Ямар ч хүрээ байхгүй.

Эр:      Та залилан хийж байсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн.

Титр:  “Энрон” дараах банкуудын луйврыг нуухад тусалжээ: “Ситибанк”, “ЖиПиМорган”, “Меррил Линч”:  Торгууль 385 сая доллар.

Эр /ТВ/: Компаниуд урьд өмнө байгаагүй торгуультай тулгардаг ч хөрөнгө оруулалтын компаниуд буруугаа хүлээн зөвшөөрөх шаардлагагүй байдаг.

Скотт: Томоохон компани олон бүтээгдэхүүнүүдтэй, олон үйлчлүүлэгчидтэй байдаг учраас алдаа гардаг.

Мэтт: Санхүүгийн үйлчилгээний салбарууд гэмт хэргийн тодорхой түвшинтэй юм шиг санагдлаа. Та “Сиско” эсвэл Интел, Гүүгл, Эйпл, эсвэл АйБиЭм зэргээс иймэрхүү зүйл сонсч байсан уу?

Элиот:   Би өндөр технологийг санхүүгийн үйлчилгээний салбартай сөргүүлэн таввж байгаатай санал нэг байна.

Мэтт: Яаж тэр вэ?

Элиот:   Өндөр технологи бол бүтээлч бизнес, ямар нэг шинэ зүйлийг бий болгоход нэмүү өртөг, орлого нь шууд холбоотой байдаг.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: 90-ээд оноос хойш төрийн зохицуулалтыг бууруулах бодлого, мөн технологийн хөгжил нь дериватив буюу үүсмэл санхүүгийн хэрэгслийг хурдацтай хөгжүүлэхэд хүргэжээ. Эдийн засагчид болон банкирууд энэ зах зээлийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлдэг гэж баталцгааж байлаа. Үнэн хэрэгтээ, зах зээлийн тогтвортой байдал буурсан юм.

Энд:   Хүйтэн дайн дууссаны дараа олон тооны физикч, математикчид хүйтэн дайны үеийн технологиос татгалзаж, мэдлэгээ санхүүгийн зах зээлд ашиглахаар шийдсэн байдаг. Мөн хөрөнгө оруулагчидтай хамтран...

Мэтт: Огт өөр зэвсэг бүтээнэ.

Энд:   Яг үнэн. Уоррен Баффетийн хэлснээр үй олноор хөнөөх зэвсэг.

Эндрю Ло–профессор, Массачусетсийн Технологийн Институтын

Санхүүгийн инженерийн лабораторийн захирал:

           Хууль тогтоогчид, улс төрчид, бизнесменүүд ийм шинэчлэлийг санхүүгийн тогтолцооны тогтвортой байдалд заналхийлнэ гэж үзээгүй.

Мэтт: Банкирууд үүсмэл санхүүгийн хэрэгслийг ашиглан ямар ч төрлийн мөрийтэй тоглоом тоглож болно. Тэд газрын тосны үнэ өсөх, буурах, компанийг дампуурал, тэр байтугай цаг агаарт хүртэл мөрий тавьж болно. 1990-ээд оны сүүлээр деривативууд 50 их наяд долларын зохицуулалтгүй зах зээлийг бүрдүүлсэн байлаа. 1998 онд хэн нэгэн энэ байдлыг хяналтандаа авах гэж оролджээ. Бруксли Борн Стэндфордын Хуулийн сургуулийн шилдэг оюутан байсан бөгөөд хуулийн томоохон сэтгүүлийн анхны эмэгтэй редактор байв. Тэр Арнольд-н-Портер компанид үүсмэл санхүүгийн асуудлаар ажилласны дараа Клинтон түүнийг үүсмэл хөрөнгийн зах зээлийг хянадаг  Түүхий эдийн фьючерс арилжааны комиссын даргаар томилжээ.

Мaйкл Гринбергер-ТЭФАКомиссын дэд дарга асан (1997-2000):  

           Бруксли Борн надтай хамт ажиллах уу гэж асуусан. Бид энэ их ноцтой, аюултай зах зээл гэж шийдсэн юм.

Мэтт: 1998 оны 5-р сард ТЭФА-ны комисс үүсмэл санхүүгийн зах зээлийг зохицуулах санал гаргажээ. Харин Клинтоны Сангийн яам нэн даруй хариу өгсөн байна.

Барни:   Бруксли яриад дөнгөж утсаа тавьж байхад би өрөөнд нь орж таарсан юм, түүний царай цаас шиг хувхай цайсан байлаа. Тэр над руу хараад: “Сая Ларри Саммерс ярьсан” гэж хэлсэн. Түүний ажлын өрөөнд 13 банкирууд байсан юм. Тэр ил шулууханаар, бас нэлээд түрэмгий маягаар Брукслид бараг боль гэж тушаасан юмдаг.

Сaтьяджит Дaс–деривативийн зөвлөх, “Арилжаалагчид, буу, бас

мөнгө” номын зохиогч: 

Банкууд энэ орлогын эх үүсвэрээс шууд хамааралтай байсан юм. Тиймээс үүнийг зохицуулахгүй байх ширүүн тэмцэл эхэлсэн юм. 

Мэтт: Саммерс Гринспен утсаар ярьсны дараахан Рубин болон Үнэт цаасны комиссын дарга Артур Левитт нар Борныг шүүмжилсэн хамтарсан мэдэгдэл гаргаж, хууль тогтоогчдод деривативыг зохицуулахаас татгалзахыг зөвлөжээ.

1998 оны 7-р сарын 24   

Рубин:   Хувийн хүрээнд мэргэжлийн хүмүүсийн дунд яригддаг үүсмэл санхүүгийн хэрэгсэлийн гүйлгээг зохицуулах шаардлагагүй.

Барни:   Брукслийн санаачилгыг Клинтоны засаг захиргаа, дараа нь Конгресс няцаасан юм. 2000 онд сенатор Фил Грэхэм деривативыг бүхэлд нь зохицуулалтаас чөлөөлсөн хуулийг батлахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн хүн.

Фил Грэмм–сенатор, АНУ-ын Конгрессын банкны хорооны дарга: Тэд зах зээлийг нэгтгэж, төрийн зохицуулалтын ачааллыг бууруулж байдаг. Энэ шаардлагтай гэж би үзэж байна.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Фил Грэмм Сенатын гишүүнээс огцорсныхоо дараа ЮБиЭс-ийн дэд

захирал болжээ

Түүний эхнэр 1993 оноос хойш “Энрон” компанийн захирлуудын

зөвлөлийн гишүүн байжээ

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ларри Саммерс–1999-2001 онуудад АНУ-ын Сангийн сайд:

Энэ жил биржээс гадуурх үүсмэл санхүүгийн хэрэгслийн хувьд бид хууль эрх зүйн тодорхой орчныг хангах хуулийн төслийг боловсруулахад ахиц гаргана гэж найдаж байна.

Мэтт: Хожим нь Ларри Саммерс үүсмэл санхүүгийн хэрэгслээс нилээн хамааралтай эрсдэлээс хамгаалах сангийн зөвлөхийн хувиар 20 сая доллар авчээ.

Алан Гринспан–Холбооны нөөцийн сангийн дарга: Сайд Саммерсийн хэлсэн бүхэнтэй би санал нэгдэхийг  хүсч байна.

Мэтт: 2000 оны арванхоёрдугаар сард Конгресс Түүхий эдийн фьючерсийг шинэчлэх тухай хуулийг баталжээ. Түүнийг санхүүгийн салбарын лоббичдын тусламжтайгаар боловсруулсан бөгөөд үүсмэл санхүүгийн хэрэгслийн зохицуулалтыг хориглосон байна.

Франк Партной–Сан Диегогийн Калифорнийн Их Сургуулийн Хууль, санхүүгийн профессор: Үүний дараа бүх зүйл эхэлсэн юм. Үүсмэл санхүүгийн хэрэгслийн хэрэглээний түвшин, санхүүгийн шинэлэг санаанууд 2000 оноос хойш огцом өссөн.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2001 оны 1-р сарын 20

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эр:      Тэгээд надад бурхан туслаг.

Буш:   Тэгээд надад бурхан туслаг.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: 2001 онд Жорж Буш засгийн эрхийг авах үед АНУ-ын санхүүгийн салбар урьд өмнөхөөсөө илүү ашигтай, баян, нөлөө бүхий байжээ. Энэ салбарт давамгайлж байсан нь:  хөрөнгө оруулалтын 5 банк, санхүүгийн 2 конгломерат, 3 даатгалын компани, 3 үнэлгээний агентлаг байлаа Тэд нарыг үнэт цаасжуулах хүнсний гинжин хэлхээ нэгтгэдэг. Дэлхий даяар хөрөнгө оруулагчдад олон их наяд долларын ипотекийн зээл болон бусад төрлийн зээл олгох шинэ систем..

Барни:   30 жилийн өмнө, хэрэв та байшин худалдаж авахаар зээл авсан бол зээлдүүлэгч таныг бүх зээлээ төлнө гэсэн хүлээлттэй байсан. Та зээлдүүлэгчээс зээл авна. Тэр танаас буцааж авахыг хүсч байдаг. Дараа нь үнэт цаасжуулалтыг гаргаж ирсэн. Үүний үр дүнд зээлдэгч төлбөрөө төлөөгүй тохиолдолд зээлдүүлэгч эрсдэл хүлээхээ больсон.

Мэтт: Өмнө нь орон сууцны эзэн сар бүр зээлээ төлж, тэр мөнгө нь тухайн салбарын зээлдүүлэгчид очдог. Ипотекийн зээл төлөхөд хэдэн арван жил шаардлагатай учраас зээлдүүлэгчид болгоомжтой хандаж байсан. Шинэ тогтолцооны дагуу зээлдүүлэгчид хөрөнгө оруулалтын банкуудад зээлээ худалддаг болжээ. Хөрөнгө оруулалтын банкууд ипотекийн зээл, автомашины зээл, оюутны зээл, зээлийн картын зээл гэх мэт бусад олон зээлүүдийг нэгтгэж, нарийн төвөгтэй дериатив буюу барьцаалагдсан өрийн үүрэг БӨҮ гэдгийг үүсгэдэг. Дараа нь хөрөнгө оруулалтын банкууд энэ БӨҮ-г хөрөнгө оруулагч нарт зарна. Одоо ипотекийн зээлдэгч нарын төлсөн мөнгө дэлхий даяар хөрөнгө оруулагч нарт очдог. Хөрөнгө оруулалтын банкууд БӨҮ-д үнэлгээ хийлгэхийн тулд үнэлгээний агентлагуудад мөнгө төлдөг бөгөөд тэдний ихэнх нь гурван Эй үнэлгээ буюу хөрөнгө оруулалтын одоо мөрдөгддөг хамгийн өндөр зэрэглэл авдаг. Одоо зөвхөн өндөр үнэлгээтэй үнэт цааснууд худалдаж авах чадвартай тэтгэвэрийн сангууд БӨҮ-г худалдан авах болжээ. Энэ бол удаан үйлчлэлтэй бөмбөгийн тогтолцоо байсан юм. Зээлдүүлэгч одоо зээлдэгчийн төлбөрийн чадвартайд санаа зовох хэрэггүй болжээ. Зээлүүд улам бүр эрсдэлтэй болж байлаа. Хөрөнгө оруулалтын банкууд ч гэсэн санаа зовсонгүй. Хэр их БӨҮ зарагдана, тэр хэрээр тэдний ашиг орлого нэмэгдсээр.

Мэтт: Хөрөнгө оруулалтын банкууд хөлсийг нь төлсөн үнэлгээний агентлагууд БӨҮ-ний зэрэглэлийг буруу үнэлсэний төлөө хариуцлага хүлээхгүй байлаа.

Жул:  Чи дэгээнд ордоггүй байсан, энд хууль эрх зүйн ямар ч хязгаарлалт байгаагүй. Цаашид ч бүр улам их зээл олгох ногоон гэрэл ассан.

Мэтт: 2000-2003 он хүртэл ипотекийн зээлийн тоо жил бүр бараг дөрөв дахин өссөн байна.

Нур:   Үнэт цаасжуулах хүнсний гинжин хэлхээний бүх оролцогчид, бүр эхнээсээ сүүлч нь хүртэл ипотекийн зээлийн чанарыг огтхон ч тоодоггүй байсан. Тэд зөвхөн цар хэмжээг нь нэмэгдүүлэх, үүний төлөө урамшуулал авах талаар л санаа тавьдаг байсан.

Мэтт: 2000-аад оны эхээр зээлийн муу түүхтэй гэгддэг хамгийн эрсдэлтэй зээлийн тоо огцом өсчээ. Мянга мянган зээлийн муу түүхтэй зээлүүд БӨҮ-г бүрдүүлсэн байсан ч тэд бүгдээрээ гурван Эй зэрэглэлтэй гардаг байжээ.

Мэтт: Франшизтай тэнцэх хэмжээний эрсдэл багатай, хүлээн авч болох эрсдэлийн хязгааруудтай гэх мэт деривативуудыг бий болгох бүрэн боломжтой байсан байх. Гэвч тэд тийм зүйл хийгээгүй биз дээ?

Жул:  Тэд тэгээгүй. Тэд тэгэх ёстой байсан нь одоо ойлгомжтой болсон.

Мэтт: Тэгэхээр, тэр нөхдүүд аюултай зүйлээр оролдож байгаагаа мэдэж байсан уу?

Сэм:   Миний бодлоор тэд мэдэж байсан.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Гэвч хөрөнгө оруулалтын банкууд зээлийн муу түүхэнд зээл олгохыг илүүд үзсэн юм, учир нь энэ өндөр хүүтэй байсан учраас.

Энэ нь дээрмийн аргатай зээлийг нэмэгдүүлэхэд хүргэсэн байна.

Зээлдэгч нарт зээлийн муу түүхийг харгалзахгүйгээр үнэтэй зээл санал болгож, зээлээ төлж чадахгүй ихэнх хүмүүст энэ зээлийг олгосон байна.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эрик Халперин–хариуцлагатай зээлийн төвийн захирал: Ипотек, лизингийн зээл зуучлагчдыг урамшуулах бүх тогтолцоо нь дээрмийн зээлээр дээд зэргийн ашигтай бүтээгдэхүүнүүдийг борлуулахад үндэслэдэг.

Эрик: Банкир чанар муутай зээлд зээл өгөөд илүү ихийг авна, тэрийг нь чи авна.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2-р хэсэг: Савангийн хөөс (2001-2007)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Харамсалтай нь, үнэт цаасжуулах гинжин хэлхээгээр жилд хэдэн зуун тэрбум доллар урсаж байлаа. Хэн ч ипотекийн зээлд хамрагдах боломжтой байсан тул орон сууцны борлуулалт, үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ огцом өссөн байна. Үүний үр дүнд түүхэн дэх хамгийн том савангийн хөөс бий болжээ.

Эр:      Үл хөдлөх хөрөнгө бол бодит зүйл. Тэр нүдэнд харагддаг. Та түүн дотор амьдарч болно. Түүнийг үрээслэх боломжтой.

Чарльз: Бид ямар ч учир шалтгаангүй орон сууцны өсөлтийг харсан. Эдийн засгийн санхүүгийн салбарын хоолны дуршил нь: “Хэн чаддаг нь тэр хэрээрээ авна” зарчмаар тодорхойлогдсон байдаг.

Нур:   Хамгийн сүүлд 1980-аад оны сүүлээр үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл хөөсөрч байсан юм. Тэгэхэд үл хөдлөх хөрөнгийн үнийн өсөлт харьцангуй бага байсан.

Мэтт: Тэр хөөс харьцангуй хүнд эдийн засгийн уналтанд хүргэсэн.

Нур:   1996-2006 онуудын хооронд үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ хоёр дахин өссөн байдаг.

Мэтт: Тэд америк мөрөөдлөөс өөрийнхөө хэсгийг хэрхэн худалдаж авахыг мэдэхийн тулд тасалбарт бүрт 500 доллар төлсөн юм.

Роб:   Голдмэн Сакс, Биэр Стёрнз, Лемэн Брозерс, Мерилл Линч гээд бүгд үүнд оролцсон. 10 жилийн хугацаанд муу зээлийн түүхтэй зээлийн хэмжээ жилд 30 тэрбумаас 600 тэрбум доллар болж өссөн. Тэд юу болоод байгааг мэдэж байсан.

Мэтт: “Кантриуайд Финанс” зээлийн муу түүхэнд зээл олгодог томоохон байгууллага 97 тэрбум ам.долларын зээл олгосон байна. Энэ нь түүнд 11 тэрбум доллараас давсан ашиг өгчээ.  Уолл Стритэд жилийн урамшуулал огцом өссөн байна. Хөөс бий болох үед арилжаалагчид, ерөнхий захирлууд хэмжээлшгүй ихээр баяжсан юм. “Лемэн Брозерс” банк нь чанаргүй зээлийн гол баталгаа болж байлаа. Тус банкны тэргүүн Ричард Фулд 485 сая доллар авчээ.

Нур:   Зээлийн, үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн нөхцөл байдал Уолл Стритэд хэдэн зуун тэрбум долларын ашиг авчирч байсан юм. 2006 он гэхэд “Эс-н-Р”-ийн эрэмбэлсэн эхний шилдэг 500 компанийн нийт ашгийн 40 орчим хувийг санхүүгийн байгууллагууд бүрдүүлсэн байдаг.

Мартин Вульф–“Файнэнс Таймз” сэтгүүлийн эдийн засгийн тэргүүлэх тоймч: Энэ бол бодит ашиг, эсвэл орлого биш. Энэ бол тогтолцоо бүрдүүлж, тооцоонд орлого гэж бүртгэгдсэн мөнгө байсан юм. 2-3 жилийн дараа дефолт гарч, бүх зүйл алга болно. Эргээд бодоход, энэ нь үндэсний төдийгүй дэлхийн хэмжээний санхүүгийн пирамид байсан гэж би боддог.       

Мэтт: Орон сууцны өмчлөгчдийг хамгаалах тухай хууль нь Холбооны нөөцийн зөвлөлд ипотекийн зах зээлийг зохицуулах өргөн эрхийг олгожээ. Гэвч Холбооны нөөцийн системийн дарга Алан Гринспен үүнийг хийхээс татгалзсан байна.

Нур:   Алан Гринспен хэлэхдээ: “Үгүй ээ, энэ бол зохицуулалт. Би үүнд итгэхгүй байна” гэсэн.

Мэтт: Роберт Гнейзда 20 жилийн турш хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах нөлөө бүхий “Гринлайнин” группийг удирдсан нэгэн. Тэрээр Гринспентэй байнга уулздаг байжээ.

Роб:   Бид түүнд Кантриуайд болон нарийн төвөгтэй, хөвөгч хүүтэй янз бүрийн 150 гаруй ипотекийн зээлийг жишээ болгож өгсөн. Тэгсэн тэр: “Чи математикийн ухааны доктор ч бай, энэ бүхний учрыг ойлгож, аль зээл нь  чамд илүү тохирохыг ойлгох ямар ч боломжгүй” гэж хэлсэн. Бид түүнийг арга хэмжээ авна гэж бодсон юм. Гэвч ярилцлагын үеэр  тэр үзэл бодлоо орхихгүй нь ойлгомжтой байсан.  Бид 2005 онд Гринспентай дахин уулзсан. Бид түүнтэй жил бүр, ихэвчлэн жилд 2 удаа уулздаг. Тэр өөрийнхөө байр сууринаас ер ухардаггүй.

Титр:  Алан Гринспен энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан юм       

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Кристофер Кокс–АНУ-ын Үнэт цаас, биржийн хорооны дарга: Бидний үеийн харилцаа холбооны ертөнцөд хөрөнгийг чөлөөтэй, үр ашигтайгаар хөрвүүлэх нь урьд өмнө байгаагүй хөгжил цэцэглэлтийн нөхцлийг бүрдүүлэхэд тусалдаг.

Титр:  Пирамид байгуулах явцад Үнэт цаас, биржийн комисс хөрөнгө оруулалтын банкуудын үйл ажиллагаанд нэгээс илүү томоохон шалгалт хийгээгүй.

2008 оны 10-р сарын 7

Эр:      Үнэт цаасны хороо 146 хүнийг ажлаас нь халагдсан юм уу? Таны баталж байгаа зүйл энэ мөн үү?

Линн И. Тернер–АНУ-ын Үнэт цаас, биржийн хорооны ахлах нягтлан бодогч асан: Тиймээ. Тийм, агентлагийг системтэйгээр устгасан гэж би үзэж байна, түүний үр ашгийг бууруулсан, ажилтнуудыг цомхотгосон гээд үүнийг хүссэнээрээ хэлж болно.

Питер:   Та Үнэт цаас, биржийн комиссын Эрсдэлийн удирдлагын албыг нэг хүн болтол багасгасан гэж та хэлж байна уу?

Линн: Тиймээ. Тэр эрхэм гэрээсээ гарахдаа гэрлээ зоригтойгоор унтрааж чаддаг.

Мэтт. Хөөсөрсөн хугацаанд банкууд зээлээ эргүүлэн худалдаж авах, илүү олон БӨҮ-г үүсгэх зорилгоор их хэмжээний зээл авч эхэлсэн юм. Банкуудын зээлсэн болон банкны өөрийн хөрөнгийн хоорондын харьцааг санхүүгийн хөшүүрэг гэж нэрлэдэг. Банкуудад хэр их зээлийн мөнгөн хөрөнгө байна, төдий чинээ хөшүүрэг нэмэгддэг. 2004 онд Голдмэн Саксын ТУЗ-ийн дарга Хенри Полсон хөшүүргийн хязгаарыг бууруулахад тусалсан нь банкуудад зээлийн мөнгөн хөрөнгөө эрс нэмэгдүүлэх боломжийг олгосон юм.

Кеннет Рогоф–Харвардын их сургуулийн эдийн засгийн профессор: Яагаад ч юм комисс банкуудад илүү идэвхтэй мөрийтэй тоглох боломжийг олгохоор шийдсэн байдаг. Жинхэнэ тэнэглэл. Яагаад гэдгийг мэдэхгүй ч тэд үүнийг хийсэн.

Титр:  2004 оны 4 дүгээр сарын 28-ны өдрийн Үнэт цаасны комиссын хуралдаанаар хөрөнгө оруулалтын банкуудын санхүүгийн хөшүүргийн хэмжээнд тавьсан хязгаарлалтыг цуцлах тухай асуудлыг хэлэлцжээ.

Харви:   Тэд чанга тоглогчид гэж бид хэлдэг байсан. Энэ бол үнэн. Мэдээж хэрэв ямар нэг зүйл буруу болвол ноцтой асуудал биднийг хүлээж байх болно.

Аннетт Л Назарет–захирал:   Бид энэ түвшинд маш нарийн төвөгтэй санхүүгийн байгууллагуудтай харьцаж байна.

Роэл Си Кэмпос–комиссын гишүүн: Эдгээр компаниуд деривативын ихэнх гүйлгээг АНУ-д хийдэг. Бид зарим хүмүүсээс ямар түвшин тэдэнд тохирохыг асууж байсан.

Аннетт: Компаниуд үнэндээ энэ түвшинг хүлээн зөвшөөрч болохуйц гэж үзсэн.

Мэтт: Санал болгож буй бүх нэмэлт, өөрчлөлтийг комиссын гишүүд хүлээж авахаар санал өгсөн үү?

Уиллям Дональдсон–комиссын дарга: Тийм ээ. Яг тийм. Санал нэгтэй байна. Та нар бүгд чөлөөтэй.

Дэниель Алперт – “Уэствүд Кэпитл”-ийн гүйцэтгэх захирал:  Санхүүгийн систем дэх санхүүгийн хөшүүргийн хэмжээ зүгээр л аймаар юм болсон. Гучин гурваас нэг хүртэлх санхүүгийн хөшүүрэгтэй хөрөнгө оруулалтын банкууд. Энэ нь хөрөнгийн үнэ цэнэ гурван хувиар буурсан ч дампууралд хүргэнэ гэсэн үг.

Мэтт: Систем дотор өөр нэг удаан үйлчлэлтэй тэсрэх бөмбөг байлаа. Дэлхийн хамгийн том даатгалын компани болох ЭйАйЖи асар их хэмжээний зээлийн дефолтын своп төрлийн деривативыг борлуулсан байдаг. Барьцаалагдсан өрийн үүрэг хүлээсэн хөрөнгө оруулагчдын хувьд зээлийн дефолт своп нь даатгалын нэг хэлбэр болдог. Зээлийн дефолт свопыг худалдаж авсан хөрөнгө оруулагч нь ЭйАйЖи-д улирал болгоны урамшуулалыг төлдөг байна. Хэрэв бондын төлбөрийг төлөөгүй бол ЭйАйЖи хөрөнгө оруулагчийн алдагдлыг нөхөхөөр амласан байна.

Мэтт: Гэхдээ ердийн даатгалаас ялгаатай нь, луйварчид өөрсдийн эзэмшдэггүй бондын эсрэг тоглохын тулд ЭйАйЖи-ийн зээлийн дефолт свопыг худалдан авч болдог байжээ.

Сат:    Даатгалд та зөвхөн өөрийн эзэмшдэг зүйлийг даатгаж болно. Та бид хоёр үл хөдлөх хөрөнгөтэй гэж бодъё. Би байшинтай. Би нэг л удаа даатгуулж чадна. Деривативын орчин нь үндсэндээ тэр байшинг хэн ч хамаагүй даатгах боломжийг олгодог. Та даатгуулж болно, өөр хүн даатгаж болно. Миний байрыг 50 хүн даатгаж болно. Хэрэв миний байшин шатвал яах вэ? Үүнийг дагаад системийн алдагдлын хэмжээ нэмэгдэх болно.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Зээлийн дефолт свопыг зохицуулдаггүй байсан учраас ЭйАйЖи зардлаа нөхөх хөрөнгө нөөцөлдөггүй байжээ. Үүний оронд ЭйАйЖи гэрээ байгуулсны дараа ажиллагсадад асар их хэмжээний урамшуулалыг шууд олгож байсан аж. Гэвч дараа нь өр төлөгдөөгүй бол ЭйАйЖи таагүй байдалд ордог байжээ.

Нур:   Үндсэндээ, хүмүүс асар их эрсдэл хүлээж авсныхаа төлөө шагнуулж байсан. Тайван цагт  тэд богино хугацааны мөнгөн хөрөнгө, ашиг орлого, мэдээж урамшуулал олж авдаг байсан. Гэвч ийм арга зам компанийг дампууралд хүргэдэг юм. Энэ бол дээд зэргийн гажуудсан нөхөн төлбөрийн систем.

Мэтт: ЭйАйЖи-ийн Лондонгийн Санхүүгийн бүтээгдэхүүний салбар 500 тэрбум долларын зээлийн дефолт своп гаргасаны ихэнх нь ипотекийн чанаргүй зээлээр хангагдсан БӨҮ-д зориулагдсан байлаа.  ЭйАйЖи-ийн тус салбарын 400 ажилтнууд 2000-2007 онуудын хооронд 3.5 тэрбум ам.доллар авсан байна. ЭйАйЖи-ийн тус салбарын дарга Жозеф Кассано биечлэн 315 сая доллар авч байжээ.

Жозеф Кассано ЭйАйЖи-ийн оруулагчидтай утсаар уулзалт хийх үеэр, 2007 оны 8-р сар: Ухаалгаар бодож үзэхэд, үүнтэй адил ямар ч ажил гүйлгээний үеэр бид ямар нэг шалтгааны улмаас нэг доллар ч алдах тухай яриа байж болохгүй.

Мэтт: 2007 онд ЭйАйЖи-ийн аудиторууд түгшүүр зарлаж эхэлжээ. Тэдний нэг болох Жозеф Сент Денис тус салбарын тайлан бүртгэлийг шалгах гэж оролдох бүрт Кассано удаа дараа саад хийсэнд эсэргүүцэл илэрхийлж огцорчээ.

Мартин Сулливан–ЭйАйЖи-ийн ерөнхий захирал (2005-2008): Бусад хүмүүс урамшуулал авч байхад хэн урамшуулал аваагүйг та мэдэх үү?

Генри Уоксмэн - Төлөөлөгчдийн танхимын хяналтын хорооны дарга: Тэр Сент Денис байсан. Ноён Сент Денис та хоёрыг ноцтой асуудал дагуулах гэж байна гэж анхааруулахыг оролдсон. Тэр аргаа барсандаа ажлаасаа гарсан, тэр урамшууллаа аваагүй.

Мэтт: 2005 онд ОУВС-гийн тэргүүлэх эдийн засагч Рагурам Ражан дэлхийн хамгийн элит банкны хурал болох Жэксон Холл дахь симпозиум дээр үг хэлжээ.

Мэтт: Танхимд хэн хэн сууж байсан бэ?

Рагурам Ражан–ОУВС-гийн тэргүүлэх эдийн засагч (2003-2007): Ноён Гринспен өөрөө байснаас эхлээд дэлхийн тэргүүлэгч банкирууд. Бен Бернанке. Ларри Саммерс бас тэнд байсан. Мөн Тим Гейтнертэнд байсан. Илтгэлийн гарчиг нь: “Санхүүгийн хөгжил дэлхийг эрсдэлтэй болгож байна уу?”. Хариулт нь – нэмэгдүүлж байгаа.

Мэтт: Ражаны илтгэлд богино хугацааны ашиг дээр тулгуурласан асар их хэмжээний урамшуулалын системийн тухай авч үзсэн ч хожмын алдагдалын төлөө хүлээх хариуцлага байгаагүй. Ражан хэлэхдээ, ийм урамшуулал нь банкируудыг эрсдэл хүлээхэд хүргэж, эцэст нь өөрсдийн компанийг, тэр байтугай санхүүгийн системийг бүхэлд нь сүйрүүлж болзошгүй гэжээ.

Раг:    Илүү их эрсдэл хүлээх замаар үзүүлэлтээ сайжруулах маш амархан. Тиймээс эрсдэлт хүчин зүйлсийг харгалзан үр дүнг тохируулах шаардлагатай. Үүнд л нарийн учир нь байдаг.

Кен:   Ражан яг голыг нь олж хэлсэн. Тэр дараахь зүйлийг шууд утгаар нь  хэлсэн юм: "Та нар эрсдэл багатайгаар илүү их мөнгө олох арга олсон гэж хэлдэг. Харин би та нарыг эрсдлийн түвшинг нэмэгдүүлэх замаар илүү их мөнгө олох аргыг олсон гэж боддог. Энэ бол огт өөр асуудал.''

Раг:    Саммерс дуугай байж чадаагүй. Тэр намайг дэлхийн санхүүгийн өөрчлөлтийг шүүмжилж байна гэж бодсон бөгөөд засгийн газрын зохицуулалт бүх өөрчлөлтүүүдийг хүчингүй болгох вий гэхээс эмээж байсан. Үндсэндээ тэр намайг луддизмд буруутгасан юм. Бид санхүүгийн салбарыг хязгаарласан шинэ багц хуулиудыг гаргуулахгүй байх арга хэмжээ авахыг хүсч байсан.

Титр:  Ларри Саммерс энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан.

Фрэнк:  Та санхүүгийн байгууллагынхаа хувь заяаг эрсдэлд оруулан байж жилд 2 сая доллар эсвэл жилд 10 сая доллар нэмж авдаг. Үүнийг та биш өөр хэн нэгэн төлөх ёстой. Та үзээд алдах байсан уу? Уолл Стритийн ихэнх ажилчид мэдээж,  би үзээд алдана гэж хэлэх байсан.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Хэмптон – Нью-Йорк хотоос 2 цаг явах газар

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Роб:   Тэдэнд үргэлж хангалтгүй байсан. Тэдэнд нэг байшин хангалтгүй, 5 байшин хэрэгтэй. Мөн тэдэнд Парк авенюд маш үнэтэй пентхаус хэрэгтэй. Тэдэнд хувийн онгоц хэрэгтэй.

Мэтт: Таны бодлоор, энэ салбарынхны цалин асар өндөр байгаа нь үндэслэлтэй юу?

Скотт: Миний бодлоор, би таны ''асар өндөр'' гэдэг үгнээс болгоомжлох,  эсвэл анхааралдаа авч, эсвэл эсэргүүцэх хэрэгтэй байх. Энэ харьцангүй үг.

Эр:      Та Флорида мужид 14 сая долларын байшинтай. Айдахо мужийн Сан Валлид зуны байшинтай. Хэдэн сая долларын үнэ бүхий уран зургуудыг багтаасан зургийн цуглуулга.

Лоренсе Макдональд – Лемэн Брозерсийн дэд ерөнхийлөгч асан: Ричард Фулд арилжааны талбай дээр хэзээ ч гарч ирдэггүй.  Тэнд үргэлж урлагийн зөвлөхүүд л байдаг. Тэр хувийн цахилгаан шаттай байсан. Тэр ямар ч харилцаанаас зайлсхийхийг хичээдэг. Тэд лифтийг дахин програмчлахын тулд техникүүд хөлсөлж байсан. Өглөө жолооч нь дуудахад хамгаалалтын ажилтан цахилгаан шатыг хүлээлгэж байдаг. Зөвхөн 2-3 секундын дотор л тэр хүмүүстэй таардаг юм. Тэр цахилгаан шатанд бушуухан ороод 31 давхарт гардаг.

Мэтт: Лемэн корпорацийн тийрэлтэт онгоцыг эзэмшдэг байсан. Та энэ талаар мэдэх үү?

Харли Миллер – Лемэний дампуурал хариуцсан хуульч: Тийм ээ.

Мэтт: Хэдэн онгоц байсан бэ?

Харли:   Зургаа, түүний дотор 767 байдаг. Тэгээд нисдэг тэрэг байсан.

Мэтт: Арай олон онгоц биш үү?

Жеффри Лэйн–“Лемэн Брозерс” компанийн дэд захирал (2003-2007): Бид "А" зэрэглэлийн хүмүүстэй харьцдаг.

Уиллем:       Банкны ажил жинхэнэ өрсөлдөөн болсон. “Минийх чинийхээс ч том”. Нэг иймэрхүү маягаар. Тэнд эрчүүд ихэвчлэн ажилладаг байсан.

Жефф:   50 тэрбумын гэрээ тийм ч том биш, 100 тэрбумын гэрээ хийцгээе.

Жон:  Тэдгээр хүмүүс эрсдэлд дуртай. Тэд их эрчтэй.

Титр:  Жонатан Алперт бол эмч, түүний үйлчлүүлэгчид нь Уолл Стритийн олон захирлууд байдаг.

Жон:  Энэ тэдний зан байдлын нэг хэсэг. Энэ тэдний зан чанарын нэг хэсэг. Энэ нь тэдний ажлаас гадуур ч илэрдэг. Тэд стриптиз бааранд орох, хар тамхи хэрэглэх нь хэвийн үзэгдэл. Би биеэ үнэлэгчдийн үйлчлүүлэгчид, кокаинтай байнга тааралддаг.

Титр:  Челсийн ВИП клубын эзэн хэлэхдээ түүний үйлчлүүлэгчдийн 80 орчим хувь нь Уолл Стритийнх байдаг гэжээ.

Эндрю:  Нейробиологчид саяхан нэгэн туршилт хийсэн юм: тэд хүмүүсийг MRI аппаратанд байрлуулж тоглоом тоглохыг санал болгожээ, гол шагнал нь мөнгө байсан. Ингээд тэд мөнгө хожихын хэрээр кокаин тархийг өдөөдөг яг тэр хэсэг идэвхжиж байгааг анзаарсан юм.

Мэтт: Олон хүмүүс даван туулах, амжилтанд хүрэх, алдартай болохын тулд ийм байх хэрэгтэй гэж боддог. Блүмбергийн нийтлэлд дурдсанаар, деривативаас олсон брокерын орлогын 5% нь бизнесийн зугаа цэнгэлд зарцуулагддаг ажээ. Үүнд ихэвчлэн тайчих клуб, биеэ үнэлэгчид, хар тамхи зэрэг багтана. 2007 онд Нью-Йоркийн брокер өөрийнхөө компанийг шүүхэд өгч, арилжаалагчдад зориулсан биеэ үнэлэгчдийг түүгээр хөлслүүлдэг байсан гэжээ.

Жон:  Тэдний үйлдэл нийгэмд, гэр бүлд нь ямар дагвартай байхыг огтхон ч тоодоггүй. Тэд биеэ үнэлэгчидтэй амархан учраа ололцож, дараа нь гэртээ, эхнэртээ очихоор явцгаадаг.

Титр:  Кристин Дэвис өөрийнхөө олон давхар байшингаас элит секс үйлчлилгээний сүлжээг удирддаг байжээ. Тэр нь Нью-Йоркийн Валютын биржээс хоёр хорооллын зайд байрладаг.

Мэтт: Хэдэн үйлчлүүлэгчтэй вэ?

Дэвис:   Тэр үед 10 мянга орчим байсан.

Титр:  Нэг цагт мянган доллараас эхэлдэг.

Мэтт: Уолл Стритээс хэд байсан бэ?

Дэвис:   Өндөр зэрэглэлийн үйлчлүүлэгчид, магадгүй 40-50% байх.

Мэтт: Уолл Стритийн бүх том компаниуд тэнд байсан уу? Голдмэн Сакс?

Дэвис:   Лемэн Брозерс. Бүгд бидэнтэй харьцдаг байсан.

Жон:  Морган Стэнлид энэ тийм ч түгээмэл биш байсан. Миний бодлоор Голдмэн хамгийн олон үйлчлүүлэгчтэй байсан.

Дэвис:   Үйлчлүүлэгчид утасдаад: ''Хүүхэнд зориулж нэг шөнө хэрэглэх Ламборгини олж чадах уу?'' гэдэг. Тэд компаний мөнгийг үрдэг байсан.  Би янз бүрийн санхүүгийн компаниудаас олон "хар" картууд авч байлаа.

Жон:  Эдгээр мөнгийг компьютерийн засварийн төлбөр гэж бичдэг байсан.  

Дэвис:   Зах зээлийн судалгаа, зөвлөх үйлчилгээний төлбөр болгож зарлагддаг байсан. Тэдэнд зүгээр маягтыг нь өгөөд “Тооцоогоо өөрсдөө зохиогоорой” гэдэг.

Мэтт: Зан аашийн ийм хэв маяг удирдах албан тушаалтнуудад бас байдаг уу?

Жон:  Эргэлзээгүй. Тийм ээ. Би үүнийг баттай мэдэж байна. Бүр дээд удирдлага нь хүртэл.

Алан Слоан–“Форчюн” сэтгүүлийн ахлах редактор: Санхүүгийн томоохон компанид ажилладаг байсан нэг найз маань: ''Ипотекийн муу түүхтэй зээлийн учрыг нь олох цаг нь болсон'' гэж хэллээ. Тэгээд тэр арилжааны хэлтсийг, бас намайг хуралд дуудаж цуглууллаа.  Хуралд үйлчилж байсан техникч гэнэт л яаран сандран компьютер руу гүйж очоод бараг л гурван секундэд Голдман Саксийн үнэт цаасны тайланг дэлгэц дээр гаргаж харуулсан. Энэ жинхэнэ сүйрэл байсан юм. Зээлдэгч орон сууцны үнийн дүнгийн 99.3 хувийг дунджаар зээлсэн байна. Тэд байшиндаа мөнгө оруулаагүй. Хэрэв ямар нэг зүйл буруу болвол тэд ипотекийн зээлээс татгалзаж чадна. Ийм зээлийг хэн ч өгч чадахгүй, тийм үү? Зөвхөн солиотой хүн л байх. Гэтэл энэ зээлийн 8 мянгыг нь яаж ийгээд өгчихсөн байсан. Голдман сакс болон үнэлгээний агентлагийн залуус энэ ажлыг хийх үед эдгээр зээлийн гуравны хоёр нь гурван Эй үнэлгээтэй байсан. Тэд засгийн газрын үнэт цаастай ижил үнэлгээтэй байсан юм. Энэ бол жинхэнэ галзуурал.

Титр:  Голдман Саксын хуучин  төв офис

Мэтт: 2006 оны эхний хагаст Голдман Сакс асуудалтай 3.1 тэрбум ам.долларын БӨҮ-г борлуулсан байжээ. Тухайн үед Голдман Сакс-ыг Генри Полсон удирдаж байжээ, Уолл Стрит дэх хамгийн өндөр цалинтай гүйцэтгэх захирал.

Титр:  2006 оны 5-р сарын 30

Буш:   Сайн байцгаана уу. Би Хенри Полсоныг Сангийн сайдаар нэр дэвшүүлснээ мэдэгдэхэд таатай байна. Тэр арвин туршлагатай, санхүүгийн зах зээлийг сайн мэддэг. Тэр шударга, зарчимч гэдгээрээ алдартай.

Мэтт: Полсон  төрийн албаны даруухан цалинд дасахад хэцүү байх болно гэж бодож болохоор. Гэвч тэр Сангийн сайдын албан тушаалыг зөвшөөрснөөр амьдралынхаа хамгийн сайн санхүүгийн шийдвэрийг гаргасан юм. Полсон засгийн газарт ажиллахын тулд Голдманы 485 сая долларын хувьцааг зарах хэрэгтэй болжээ.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Гэвч анхны ерөнхийлөгч Бушийн баталсан хуулийн ачаар тэртатвар төлөх шаардлагагүй болжээ. Энэ нь түүнд 50 сая доллар хэмнэж чадсан юм.

Титр:  Алан Слоан 2007 онд Полсоныг захирлаар ажиллаж байх үеийн сүүлийн саруудад гаргасан өрийн тухай өгүүлэл нийтэлжээ.

Алан: Нийтлэл 2007 оны 10-р сард хэвлэгдсэн. Тэр үед ипотекийн зээлийн гуравны нэг нь хугацаа хэтэрсэн байсан юм. Одоо бараг бүх хүн.

Мэтт: Одоо үнэ цэнэгүй болсон эдгээр үнэт цаасыг худалдан авагчдын нэг нь Миссисипи мужийн сар бүр 80,000 тэтгэвэр авагчдад тэтгэвэр олгодог төрийн албан хаагчдын тэтгэврийн сан байжээ. Тэд олон сая долларын хохирол амсаж, одоо Голдман Саксыг шүүхэд өгсөн байна.

Титр:  Миссисипи мужийн төрийн албан хаагчийн жилийн дундаж тэтгэвэр 18,750 доллар.

Голдман Саксын компанийн ажилтны жилийн дундаж цалин 600 мянган ам.доллар.

Хенри Хэнк Паулсоны 2005 оны цалин 31 сая доллар.

Мэтт: 2006 оны сүүлээр Голдман Сакс нэг алхам урагш ахижээ. Тэд зөвхөн асуудалтай БӨҮ зараад зогсохгүй, тэдний эсрэг өндөр бооцоо тавьж, үүний хажуугаар үйлчлүүлэгч нарт энэ бол өндөр чанартай хөрөнгө оруулалт гэж хэлдэг байв.

Мэтт: Зээлийн дефолт свопыг ЭйАйЖи-ээс худалдан авсан Голдман өөртөө байхгүй БӨҮ-ийн эсрэг тоглож, БӨҮ-г төлөхгүй нөхцөлд ашиг олох болжээ.

Аллан:  Би утасдаад хэн нэгэн үйлчлүүлэгчтэй утсаар ярьж: “бидэнд энэ төрлийн ипотекийн зээл нэг их таалагдахгүй байна, энэ талаар мэдэж байх хэрэгтэй” гэдгийг хэлсэн үү гэж асуусан. Тэд юу ч хэлээгүй, гэхдээ утасны цаанаас дооглонгүй байгаа нь мэдрэгдэж байсан.

Мэтт: Голдман Сакс ЭйАйЖи-ээс 22 тэрбум долларын зээлийн дефолт своп худалдаж авсан байдаг. Голдман цар хэмжээг нь үнэлж үзсэний дараа ЭйАйЖи дампуурч болзошгүйг ойлгожээ. Тэд ЭйАйЖи-ийн дампуурлаас өөрийгөө даатгуулахын тулд 150 саяыг зарцуулсан байна. Дараа нь 2007 онд компани улам  цааш ахижээ. Тэд үйлчлүүлэгчид мөнгөө хэр их алдана тэр хэрээр Голдман Сакс-ын ашиг нэмэгдэж байхаар бодож тусгайлан боловсруулсан БӨҮ-г зарж эхэлсэн байна.

Титр:  Голдман Сакс-ын бүх удирдлагууд энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан болно.

Гэвч 2010 оны дөрөвдүгээр сард тэд Конгрессын өмнө мэдүүлэг өгөхөөс өөр аргагүйд хүрчээ.

Карл Левин–Сенатор, төрийн хэрэг эрхлэх хорооны дарга:    Та нар Tимбервольфын хувьцааг 600 сая доллараар зарсан. Борлуулалтын өмнөх өдөр танай арилжаалагчид өөр хоорондоо: “Залуус аа, Tимбервольфын арилжаа бол жинхэнэ хог” гэцгээсэн.

Дэниель Спаркс – Голдман Саксын Ипотекийн зээлийн хэлтсийн дарга асан (2006-2008): Энэ и-мэйл захидлыг гүйлгээ хийсний дараа зургадугаар сарын сүүлчээр надад илгээсэн.

Карл: Үгүй ээ, үгүй, та нар Tимбервольфыг дараа нь зарсан.

Дэн:   Бид үүний дараа зарсан.

Карл: За. Ойлголоо. Дараагийн и-мэйл... Анхаараарай, 7-р сарын 1-ний өдрийнх. Борлуулалтын хэлтэст өгөх заавар: '”Үндсэн ажил бол Тимбервольф”. Та нарын гол ажил бол тэр хогийг зарах байсан. Хэрэв та нарын ашиг сонирхол үйлчлүүлэгчийн ашиг сонирхолтой зөрчилдвөл, та нар энэ тухай үйлчлүүлэгчид мэдэгдэх үүрэгтэй биш үү? Та нарт өөр сонирхол байгаа гэж хэлмээр байна. Миний асуух юм энэ.

Дэн:   Ноён дарга аа, би сайн ойлгохгүй байна...

Карл: Үгүй ээ. Миний бодлоор та ойлгосон, гэхдээ хариулахыг хүсэхгүй байна.

Сьюзан Коллинз–Сенатор, Дотоодын аюулгүй байдал, төрийн хэрэг эрхлэх хороо: Та нар үйлчлүүлэгчдийнхээ эрх ашгийн төлөө ажиллах үүрэгтэй гэдэгт итгэдэг үү?

Фабриче Турре – Голдман саксын Бүтэцлэгдсэн бүтээгдэхүүний бүлэг худалдааны гүйцэтгэх захирал: Би дахин хэлье, бид үйлчлүүлэгчдийн хүссэний дагуу гүйлгээ хийх үнийг дүнг харуулах үүрэгтэй.

Карл: Та нар өөрсдөө хог гэж үздэг үнэт цаасыг зарах талаар юу гэж бодож байна вэ? Энэ та нарт эвгүй биш байна уу?

Ллойд Блэнкфейн -  Голдман саксын тэргүүн, СЕО: Миний бодлоор, магадгүй... Цэвэр таамаглалаар уу?

Карл: Үгүй ээ, яг бодитоор нь.

Ллойд:  Тэгвэл би мэдэхгүй байна...

Карл: Бид өнөөдөр сонссон. Би өнөөдөр сонссон. “Энэ хөгийн наймаа”. “Энэ хог”.

Ллойд:  Өнөөдөр би зөрчил гаргасныг нотлох нэг ч юм олж сонсоогүй байна.

Карл: Энэ хэвийн зүйл үү?  Хүнд үнэт цаас зарчихаад эргээд тэр үнэт цаасны эсрэг тоглохоор шийдэж, зарсан үйлчлүүлэгчдээ энэ тухай мэдэгдэхгүй байх чинь зөрчил биш үү? Та асуудлыг харахгүй байна уу?

Ллойд:  Зуучлалын үйл ажиллагааны хүрээнд энэ нь хэвийн үзэгдэл.

Карл: Танай ажилчид и-мэйлээр: “Энэ арилжаа шал дэмий хог”' гэж харилцаж байхад танд юм бодогдоогүй юу?

Дэвид Винар-Голдман саксын гүйцэтгэх дэд ерөнхийлөгч, СЕО: Энэ тухай и-мэйлээр харилцах нь том алдаа гэж би бодож байна.

Карл: Танд эвгүй...

Дэвид:  Мөн цагаа олоогүй... Би... би...

Карл: И-мэйлээр үү? Ингэж бодох ямар санагдаж байна?

Дэвид:  Хэн ч бай, ямар ч хэлбэрээр ингэж илэрхийлэх нь цагаа олоогүй хэрэг.

Том Кобурн – Сенатор, Засгийн газрын хэрэг мөрдөн шалгах дэд хороо: Та нарын өрсөлдөгчид ижил зүйлийг хийж байсан гэж та бодож байна уу?

Ллойд:  Тиймээ. Тэгээд ихэвчлэн илүү өргөн цар хүрээтэйгээр.

Мэтт: Хөрөнгө оруулалтын сангийн захирал Жон Полсон ипотекийн зээлийн зах зээлийн эсрэг тоглож 12 тэрбум доллар олсон байна. Полсон эсрэг бооцоо тавьж болох ипотекийн үнэт цааснууд дуусмагц Голдман Сакс болон Дойче банктай хамтран тэдний тоог нэмэгдүүлжээ. Морган Стэнли компани мөн л эсрэг бооцоо тавьж байсан ипотекийн үнэт цааснуудаа зарсан байна. Түүнийг залилангийн хэргээр Виржиний арлуудын төрийн албан хаагчдын тэтгэврийн сангаас шүүхэд өгчээ. Шүүхэд өгсөн нэхэмжлэлээс харвал, БӨҮ маш найдваргүй гэдгийг Морган Стэнли мэдэж байжээ.  Бондын үнэлгээ өндөр байсан ч Морган Стэнли тэдний уналтад бооцоо тавьж байсан юм. Жилийн дараа Морган Стэнли хэдэн зуун сая долларын ашиг олж, харин хөрөнгө оруулагчид бараг бүх мөнгөө алджээ.

Титр:  Голдман Сакс, Жон Полсон, Морган Стэнли нар ганцаараа байсангүй. Tрикадия, Maгнетар зэрэг хөрөнгө оруулалтын сангууд Мерилл Линч, Жи.Пи.Морган, Леман Брозерс нартай хамтран боловсруулсан БӨҮ эсрэг бооцоо тавьж олон тэрбум доллар олсон байдаг.  Тэд БӨҮ-г найдвартай хөрөнгө оруулалт болгон үйлчлүүлэгчдэд борлуулсан байна.

Эр:      Тэтгэврийн сангууд дараахь зүйлийг асуух ёстой байсан юм шиг санагддаг: “Эд нар зээлийн муу түүхтэй зээлүүд, яагаад бид худалдаж авах ёстой юм бэ?” Харин Mүүдис болон Стандарт-н-Пүрсийн залуус: “Энэ гурван Эй үнэлгээтэй” гэж хэлдэг байсан.

Билл Акман – хөрөнгө оруулалтын сангийн менежер: Үнэлгээний агентлагуудын чанарын тэмдэггүйгээр нэг ч үнэт цаас гаргадаггүй.

Титр:  Мүүдисийн төв офис

Мэтт: Мүүдис, Эс-н-Пи, Фитч зэрэг  үнэлгээ тогтоох гурван агентлагийн төв оффисууд өндөр эрсдэлтэй үнэт цаасанд өндөр үнэлгээ өгснөөр тэрбум тэрбумын орлого олжээ. 2000-2007 онуудад хамгийн том үнэлгээний агентлаг болох Mүүдисийн ашиг дөрөв дахин өсчээ.

Билл: Mүүдис болон Эс-н-Пи үнэлгээний тайлан гаргахын тулд мөнгө авдаг. Илүү их бүтэцжүүлсэн үнэт цааснууд гурван “Эй”-тэй байх тусам тэдний ашиг орлого өндөр байдаг. Та төсөөл дөө, та Нью Йорк Таймс сонинд очоод: “Магтан сайшаасан нийтлэл бичиж өгөөд 500 мянган доллар ав. Үгүй бол та юу ч авахгүй” гэж хэл.

Жером Фонс–Мүүдисийн үнэлгээний агентлагийн гүйцэтгэх захирал асан: Үнэлгээний агентлагууд үүнийг болиулж: “Уучлаарай. Бид өөрсдийн стандартыг чангатгах болно” гэж хэлж болох байсан, тэгвэл энэ нь найдваргүй зээлдэгчид олгох зээлийн хэмжээг даруй бууруулах байсан.

Фрэнк:  Гурван “Эй” үнэлгээтэй зээлийн хэрэглүүрүүд мөөг шиг олширч, хэдэн арван мянгаас хэдэн зуун мянга хүртэл нэмэгдсэн юм.

Жером: Энэ үнэлгээг хэдэн зуун тэрбум доллараар тогтоосон.

Мэтт: Жилд үү?

Жером: Жилд.

Фрэнк:  Би зээлжих зэрэглэл тогтоох агентлагуудын асуудлаар Конгрессын хоёр ч танхимын өмнө мэдүүлэг өгсөн, тэр бүрт нэр бүхий хуульчдыг гаргаж ирээд “Бид ямар нэгэн зүйлд гурван “Эй” үнэлгээ өгөх нь зөвхөн бидний бодол, үүнд найдах ёсгүй” гэж хэлсэн.

Дивен:  Эс-н-Пи-ийн үнэлгээнүүд бидний санаа бодлыг илэрхийлж байдаг.

Эр:      Үнэлгээ бидний бодол. Санал бодол.

Рэй:    Бодол. Энэ бол зүгээр л санал бодол.

Эр:      Бидний үнэлгээ бол зөвхөн үзэл бодол гэдгийг онцлох хэрэгтэй.

Титр:  Тэд бидэнтэй санал бодлоо хуваалцаагүй. Тэд бүгдээрээ энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан.

Мэт:   Үнэлгээ нь үнэт цаасны зах зээлийн үнэ цэнэ, түүний үнийн хэлбэлзэл, хөрөнгө оруулалтын хувьд найдвартай байдлыг нь тусгаагүй болно.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3-р хэсэг. Хямрал

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2005 оны 7-р сар      

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Эм:     Олон эдийн засагч нар эфирээр: “Энэ бол савангийн хөөс. Энэ нь хагарна. Энэ нь эдийн засагт том асуудал болно” гэцгээдэг. Энэ хэзээ нэгэн цагт уналтад хүргэж болзошгүй гэж зарим хүмүүс хэлдэг. Хэрэв улс даяар үнэхээр ханш унавал хамгийн муу хувилбар юу байх вэ?

Бен:   Би таны байр суурийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Энэ магадлал багатай. Орон сууцны үнэ улсын хэмжээнд хэзээ ч буурч байгаагүй.

Мэтт: Бен Бернанке 2006 оны хоёрдугаар сард Холбооны нөөцийн сангийн даргаар томилогдсон бөгөөд чанаргүй зээл оргилдоо хүрсэн жил таарчээ. Олон тооны анхааруулгыг үл харгалзан Бернанке болон түүний удирдах зөвлөл юу ч хийсэнгүй.

Титр:  Бен Барнанке энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан болно.

Мэт:   Бернанкег даргаар томилогдсоны дараа Роберт Гнейзда Бернанке болон ХНС-ын удирдах зөвлөлтэй гурван ч удаа уулзжээ.

Роб:   Гагцхүү сүүлийн хуралдаан дээр асуудал гарч болзошгүй, Засгийн газар анхаарч үзэх хэрэгтэй гэсэн санал хэлсэн.

Мэтт: Хэзээ? Хэзээ энэ болсон бэ? Хэдэн онд?

Роб:   2009 оны гуравдугаар сарын 11-нд, дүүргийн шүүхэд.

Мэтт: Энэ жил үү?

Роб:   Тийм ээ, энэ жил.

Мэтт: Энэ чинь хоёрын жилийн өмнө та нарын хурал дээр... Бүр 2008 онд ч гэсэн үү?

Роб:   Тиймээ.

Мэтт: Бернанкегийн удирдлаган дор ажиллаж байсан Холбооны нөөцийн 6 удирдлагын нэг нь 2006 онд ерөнхийлөгч Бушийн томилсон Фредерик Мишкин байв.

Мэтт: Роберт Гнайзда болон Гринлайнин-ийн төлөөлөгчид ХНС-ын удирдах зөвлөлтэй хийсэн уулзалтад та оролцсон уу?

Фредерик Мишкин–Холбооны нөөцийн зөвлөлийн гишүүн (2006-2008): Тиймээ. Би Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах хороотой хамтран ажилладаг хороонд ажиллаж байсан.

Мэтт: Тэр юу болоод байгааг маш тодорхой хэлсэн. Тэр ХНС-ын удирдах зөвлөлд хамгийн олон удаа олгосон зээлийн төрлүүдийн талаархи баримт бичгүүд авч очсон. Тэд түүнийг эелдэгээр сонссон ч юу ч хийгээгүй.

Миш: Дахин хэлэхэд, би нарийн ширийн зүйлийг нь мэдэхгүй... Яг ямар мэдээлэл өгснийг би мэдэхгүй. Үнэнийг хэлэхэд, би энэ сэдвээр ярилцсанаа санахгүй байна, гэхдээ мэдээжийн хэрэг хэд хэдэн асуудал үүссэн байсан. Асуудал нь тэд хэр ноцтой байсан бэ.

Мэтт: Та яагаад мэдэх гэж оролдоогүй юм бэ?

Миш: Хэн нэгэн оролдсон гэж бодож байна. Манай хүмүүс энэ асуудлыг судалж үзээд...

Мэтт: Уучлаарай. Би үүнд итгэхгүй байна. Хэрэв та хайсан бол өөрөө ойлгох байсан.

Миш: Чи бүх зүйлийг олж болно гэж хэлэхэд үргэлж амархан байдаг.

Мэтт: 2004 оны эхээр Холбооны мөрдөх товчоо ипотекийн зээлийн асар их луйврын талаар анхааруулж байжээ. Товчоо нь хэт өндөр үнэлгээ, хуурамч зээлийн баримт бичиг болон бусад залилан мэхэлсэн үйлдлүүдийн талаар мэдээлжээ.

Мэтт: 2005 онд ОУВС-гийн тэргүүлэх эдийн засагч Рагурам Ражан аюултай урамшуулалын систем хямрал үүсгэж болзошгүйг анхааруулсан байдаг. Дараа нь 2006 онд Нуриэль Рубини анхааруулга өгсөн. 2007 онд Аллан Слоуны нийтлэлүүд “Форчюн” болон “Вашингтон пост”-д нийтлэгджээ. ОУВС мөн л удаа дараа анхааруулсан байдаг.

Дом:  Нүүрлэж буй хямрал маш аймшигтай байх болно гэдгийг би сангийн нэрийн өмнөөс хэлж байсан.

Мэтт: Та хэнтэй ярьсан бэ?

Дом:  Засгийн газар, яам, холбооныхон, бүгдтэй нь.

Мэтт: 2007 оны 5-р сард эрсдэлийн сангийн менежер Билл Акман хөөс хэрхэн хагарах тухай бичсэн “Хэн хамартайгаа үлдэх вэ?” нийтлэл бичжээ. Харин 2008 оны эхээр Чарльз Моррис зайлшгүй хямралын тухай ном хэвлүүлсэн байна. Хоёр их наяд долларын гамшиг. Хялбар мөнгө, их мөнгө зарцуулагчид, зээлийн томоохон сүйрэл.

Миш: Чи итгэлгүй болно. Чи юу хийх ёстой вэ?  Зээлийн шалгуурын стандартыг бууруулсан гэж сэжиглэж магадгүй. Гэхдээ ямар нэг зүйл хийх шаардлагатай юу гэсэн асуулт гарч ирнэ.

Мэтт: 2008 он гэхэд ипотекийн орон сууцыг хураах хэмжээ огцом өсч, үнэт цаасжуулалтын хүнсний сүлжээ уналтад оржээ. Зээлдүүлэгчид хөрөнгө оруулалтын банкуудад зээлээ худалдах боломжгүй болсон байна. Мөн зээл нь чанаргүй байсан тул олон арван зээлдүүлэгч дампуурчээ.

Сорос:   Ситибанкийн Чак Принсийн алдартай үг бий: ”Хөгжим зогсох хүртэл бид бүжиглэх ёстой”. Үнэндээ, түүнийг ингэж хэлэх үед хөгжим аль хэдийн зогсчихсон байсан.

Мэтт: БӨҮ-ийн зах зээл уналтад орж, хөрөнгө оруулалтын банкууд хэдэн тэрбум долларын зээл, бонд, хөрвөх чадваргүй үл хөдлөх хөрөнгөтэй үлджээ.

Эр:      Хямрал эхлэхэд Бушийн засаг захиргаа болон Холбооны нөөцийн систем найдваргүй хоцорсон юм. Тэд цар хэмжээг нь ойлгохгүй байсан.

Мэтт: Та ямар мөчид “Энэ аюултай, муугаар дуусна” гэж анх бодож байснаа санаж байна уу?

Крис: Би маш сайн санаж байна. Миний бодлоор 2008 оны хоёрдугаар сард болсон G7-ын дээд хэмжээний уулзалтын үед байх. Би Хэнк Полсонтой асуудлын талаар ярилцаж байснаа санаж байна. Би: “Бид цунами айсуйг харж байна, гэтэл та бидэнд ямар усны хувцас өмсөхийг санал болгож байна” гэж хэлснээ тод санадаг.

Мэтт: Тэр яаж хүлээж авсан бэ? Түүний хандлага ямар байсан бэ?

Крис: “Бид бүх зүйл хяналтанд байгаа”. “Тийм ээ, бид нөхцөл байдлыг анхааралтай ажиглаж, хянаж байгаа” гэсэн.

Жи7-ийн уулзалт, Токио, 2008 оны 2-р сарын 9

Хэнк:  Бид өссөөр байх болно, ойлгож байна уу? Энэ мэдээж, хэрэв өсөлт үргэлжилбэл уналт болохгүй нь ойлгомжтой. Үүнийг бид бүгд мэднэ.

Титр:  Паул энэ мэдэгдэлийг хийхээс 4 сарын өмнө эдийн засгийн уналт эхэлсэн байлаа.

Титр:  2008 оны 3-р сарын 16

Эм:     Уолл Стритийн тулгуур баганын нэг...

Мэтт: 2008 оны 3-р сард Биэр Стёрнз хөрөнгө оруулалтын банк бэлэн мөнгөгүй үлдэж, ЖиПи Морган Чейз нэгж хувьцааг нь 2 доллараар худалдаж авчээ. Холбооны нөөцийн сан уг наймааг дэмжиж, яаралтай нөхцөлд ашиглах 30 тэрбум долларын баталгаа гаргаж өгчээ.

Симон Жонсон Массачусетс их сургуулийн профессор, ОУВС-гийн тэргүүлэх эдийн засагч асан: Тэгэхэд засаг захиргаа хөндлөнгөөс оролцож, системийн хүрээнд эрсдэлийг бууруулах цогц арга хэмжээг авч болох байсан.

2008 оны 7-р сарын 10

Пол:   Янз бүрийн эх сурвалжуудаас надад энэ бол төгсгөл нь биш, хойноос нь бусад нь сүйрнэ гэж хэлдэг.

Хенри:   Хөрөнгө оруулалтын банкууд ХНС болон Үнэт цаасны комисстой хамтран ажиллаж, хөрвөх чадвараа, байр сууриа бэхжүүлж байгааг би харсан. Би байнга мессеж хүлээж авдаг. Манай хууль тогтоогчид бэлэн байдалд байгаа.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: 2008 оны 9-р сарын 7-нд Хенри Полсон дампуурлын ирмэг дээр байсан ипотекийн томоохон агентлагууд болох Фанни Мэй, Фредди Мак нарыг төрийн хяналтад авснаа зарлажээ.

2008 оны 9-р сарын 7

Хенри:   Өнөөдрийн бидний үйл ажиллагаанд орон сууцны зах зээлийн өөрчлөлт, АНУ-ын санхүүгийн байгууллагуудын хүч чадлын талаарх байр суурь өөрчлөгдсөнийг харуулсан зүйл байхгүй.

Мэтт: Хоёр хоногийн дараа Леман Брозерс 3.2 тэрбум ам.долларын алдагдал хүлээж, хувьцаа нь уналтад орсон байна.

Мэтт: Есдүгээр сард Леман, ЭйАйЖи нартай холбоотой нөхцөл байдал гэнэтийн байсан. Бүр 7-р сараас хойш, мөн Фэнни, Фредди хоёрын дараа.  9-р сарын эхэн хүртэл хэн ч мэдэхгүй ноцтой асуудлууд үлдсэн бололтой.

Дэвид:  Би үүнийг үнэн гэж бодож байна.

Мэтт: Биэр Стёрнз дампуурахаас нэг сарын өмнө гурван “Эй” үнэлгээ авсан уу?

Жером: Хоёр “Эй” болов уу даа.

Мэтт: Хоёр “Эй”?

Жером: Тиймээ.

Мэтт: Ойлголоо. Хоёр “Эй” тэгсэн ч дампуурал биш.

Жером: Үгүй ээ, энэ хөрөнгө оруулалтын өндөр түвшин. Жинтэй хөрөнгө оруулалтын зэрэглэл чансаа. Леман Брозерс дампуурлын өмнөхөн Хоёр “Эй”-тэй байсан. ЭйАйЖи санхүүжихээс өмнөхөн Хоёр “Эй”-тэй байсан. Фанни Мэй, Фредди Мак нар аврах арга хэмжээ авах үед гурван “Эй” үнэлгээтэй байсан. Ситигрупп, Мерилл гээд бүгд хөрөнгө оруулалтын өндөр түвшинтэй байсан.

Мэтт: Энэ яаж тийм байдаг юм?

Жером: Сайхан асуулт байна. Энэ гайхалтай асуулт.

Мэтт: Хэзээ нэгэн цагт засаг захиргаа үндсэн байгууллагуудад хандаж: “Нөхцөл байдал хүнд байна. Байдал ямар байна? гэж асуусан. Шударгаар хэлэхгүй юу. Танайх ямаршуу байна?

Дэйв: Юуны өмнө энэ бол төр засаг... Энэ тэдний ажил биз дээ?  Тэдний ажил бол бүх байгууллагуудад учирч болзошгүй эрсдлийг ойлгох явдал. Мөн тэд маш гүн гүнзгий ойлголттой, энэ нь хямралын үед улам гүнзгийрсэн гэж би бодож байна.

Мэтт: Уучлаарай, гэхдээ энэ нь үнэндээ үнэн биш.

Дэйв: Үнэн биш гэж юу гэсэн үг вэ?

Мэтт: 2008 оны 8-р сард та Леман Брозерс, Меррилл Линч, ЭйАйЖи  нарын зээлжих зэрэглэлийг та мэдэж байсан, тэднийг найдвартай гэж үзсэн үү?

Миш: Мэдээж, тэгэхэд л өмнөх зээлжих зэрэглэл нь эргэлзээтэй байсан нь тодорхой болсон. Зэрэглэлийг нь бууруулсан.

Мэтт: Үгүй, тэд тэгээгүй.

Миш: Салбарын нөхцөл байдлаас үүдэн үнэлгээг бууруулахдаа...

Мэтт: Тэдгээр бүх компаниуд аврагдахаас хоёр хоногийн өмнө дор хаяж хоёр “Эй” гэж үнэлгээтэй байсан.

Миү:  Хариулт нь гэвэл чиний асуусан энэ асуудалд хариулах хангалттай мэдээлэл надад байхгүй.

ЭМ:    Менежер Фред Мишкин наймдугаар сарын 31-нд ажлаа өгнө. Тэр Колумбын бизнесийн сургуульд буцаж очиж багшлахаар төлөвлөсөн байна.

Мэтт: Та яагаад 2008 оны 8-р сард санхүүгийн хамгийн хүнд хямралын үед ХНС-аас гарсан бэ?

Миш: Тэр үед... Би сурах бичгээ дахин гаргахаар бэлтгэж байсан үе.

Эм:     Түүнийг явсны дараа эдийн засагт хамгийн их хэрэгтэй үед Зөвлөлийн 7 суудлын 3 нь хоосон хэвээр үлдлээ.

Мэтт: Таны сурах бичиг маш сонирхолтой, эрэлттэй гэдэгт итгэлтэй байна, гэхдээ 2008 оны 8-р сард дэлхий дахинд илүү чухал үйл явдлууд болсон юм шиг танд санагддаг уу?

Мэтт: Есдүгээр сарын 12-ны Баасан гараг гэхэд Леман Брозерсийн дансууд бэлэн мөнгөгүй болж, хөрөнгө оруулалтын банкны салбар бүхэлдээ хурдацтай дампуурч байв. Дэлхийн санхүүгийн системийн тогтвортой байдалд аюул заналхийлж эхэллээ. Тэр амралтын өдөр Хенри Полсон, Нью-Йоркийн Холбооны нөөцийн банкны ерөнхийлөгч Тимоти Гайтнер нар Леманыг аврахын тулд томоохон банкуудын дарга нартай яаралтай хурал зарлажээ.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Гэхдээ Леман ганцаараа байсангүй. Мерилл Линч мөн л дампуурлын ирмэг дээр байсан юм. Ням гарагт Америкийн банк түүнийг худалдаж авчээ. Ганцхан Британийн Барклэйс банк л Леманыг худалдаж авахыг хүсчээ. Гэвч Их Британийн засгийн газар АНУ-аас санхүүгийн баталгаа шаардсан байна. Полсон зөвшөөрсөнгүй.

Титр:  Леман ч, холбооны засгийн газар ч дампуурах үеийн төлөвлөгөөг боловсруулаагүй байжээ.

Харви:   Бид таксинд суугаад Холбооны нөөцийн банк руу явлаа. Тэд 9-р сарын 14-ний шөнө дундаас өмнө дампуурлын ажиллагааг эхлүүлэхийг хүссэн юм. Энэ аймшигтай алхам болно гэдгийг бид хэлцгээж, би тэр үед ''Армагеддон'' гэсэн нэр томъёог ашиглаж үзсэн. Мөн энэ саналын үр дагаврыг харгалзан үзэхийг хүссэн. Зах зээлд үзүүлэх нөлөө нь тааварлашгүй байх болно гэсэн.

Мэтт: Та тэгж хэлсэн юм уу?

Харви:   Тиймээ. Тэд бидний бүх саналыг харгалзан үзсэн гэж хэлээд зах зээлийг тайвшруулж, урагшлахын тулд Леманыг дампууруулах шаардлагатай гэж үзэж байна гэсэн.

Мэтт: Зах зээлийг тайвшруулах аа?

Харви:   Тиймээ.

Мэтт: Леман үнэхээр дампуурна гэж хэзээ нь танд хэлсэн бэ?

Крист:    Хожим нь.

Мэт:   Хожим оо? Ойлгомжтой. Та энэ тухай мэдээд яаж хүлээж авсан бэ?

Крист:    “Хараал ид”.

Мэтт: Полсон, Бернанке нар бусад орнуудын засгийн газартай зөвлөлдөөгүй, гадаадын дампуурлын тухай хуулийн үр дагаврыг мэддэггүй байсан юм.

2008 оны 9-р сарын 16

Эр:      Лондон дахь Леман Брозерс компанийн ажилтнууд өрөөнүүдээ суллаж өгчээ. Британийн хуулийн дагуу Лондон дахь оффисыг яаралтай хаах ёстой байв.

Харви:   Бүх гүйлгээг царцаасан, тэнд олон мянган гүйлгээ байсан юм.

Эм:     Лондонгийн салбарт хөрөнгөтэй байсан хөрөнгө оруулалтын сангууд тэдэнд нэвтрэх боломжгүй гэдгээ гэнэт олж мэдсэн юм.

Сат:    Гол цэгүүдийн нэг нь нуран унасан. Энэ нь бүхэл бүтэн системд доминогийн нөлөө үзүүлсэн юм.

Эм:     Тус улсын хамгийн эртний хөрөнгө оруулалтын сан дампуурсан Леман Брозерсийн найдваргүй өрийн дөрөвний гурав болох тэрбум гаруй долларыг тэглэжээ.

Мэтт: Лиман дампуурал нь ихэнх компаниуд цалин гэх мэт бусад зардлуудаа нөхөх арилжааны цаасны зах зээлийг сүйрүүлсэн юм.

Эм:     Энэ нь тэд хүмүүсээ халах хэрэгтэй болно гэсэн үг юм. Компаниуд бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг худалдан авах боломжгүй болно.

Жилл:    Энэ нь үйлдвэрлэлийг зогсооход хүргэнэ. Дараа нь хүмүүс: “Сонсооч, бид юунд итгэх ёстой вэ? Чи цаашид хэнд ч итгэж болохгүй” гэцгээх болно.

Мэтт: Мөн тэр долоо хоногтоо ЭйАйЖи 13 тэрбумыг  зээлийн дефолт своп эзэмшэгчдэд төлөх ёстой байлаа, гэвч мөнгө байсангүй.

Энд:   ЭйАйЖи бас нэг гол тоглогч нь байсан. Хэрэв дампуурсан бол онгоцууд нислэгээ зогсоож магадгүй болно.

Мэтт: Есдүгээр сарын 17-нд ЭйАйЖи засгийн газрын хяналтад оржээ.  Нэг өдрийн дараа Полсон, Бернанке нар банкуудыг дэмжихийн тулд Конгрессоос 700 тэрбум доллар хүссэн байна.

Пол    Хүчээ нэгтгэж...

Мэтт: Үгүй бол санхүүгийн бүрэн сүйрэлд орно гэдгийг тэд анхааруулсан.

Мур:  Энэ аймшигтай байсан. Систем бүхэлдээ нам зогссон. Санхүүгийн тогтолцооны элемент нэг бүр, зээлийн тогтолцооны элемент нэг бүр нь. Хэн ч мөнгө зээлж чадахгүй байсан. Дэлхийн санхүүгийн тогтолцооны зүрхний шигдээс шиг л болсон.

2008 оны 9-р сарын 15

Пол:Н Надад хураалгасан хөзрөөр би тоглодог. Одоо би олон жилийн өмнө гаргасан шийдвэрүүдийн үр дагаварын учрыг нь олох ёстой.

Дэйв: Полсон дарга намар үг хэлж, хямралын талаар боломжтой олон суурь шалтгаануудыг дурдсан. Би итгэлгүй...

Мэтт: Та нэг л үнэмшилгүй яриад байх юм.

Дэйв: Би үнэнээсээ ярьж байна.

Мэтт: Та юу хүлээж байсан бэ? Та юуг сонсож, юуг сонсмооргүй санагдсан бэ?  Тэр зээлийн дефолт свопын зохицуулалтын эсрэг мөн хөрөнгө оруулалтын банкуудад тавьсан хөшүүргийн хязгаарлалтыг хөнгөвчлөх тухай хамгийн их ярьсан хүн.

Дэйв: Тэгээд юу гэж?

Мэтт: Тэр тэднээсээ дуурдсан уу? Тэр тэдгээр зүйлсийг ярьсаныг би лав сонсоогүй.

Дэйв: Би камерыг түр унтрааж болох уу?

Титр:  Хенри Полсон энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан юм

Мэтт: ЭйАйЖи төсвөөс мөнгө хүлээн авч, дараагийн өдөр нь зээлийн дефолт своп эзэмшигчид, үүний дотор Голдман Сакст 61 тэрбум доллар төлжээ. Полсон, Бернанке, Тим Гейтнер нар ЭйАйЖи доллар бүрт 100 цент төлөхийг албадаж, мөнгөн дүнг буулгахаас татгалзсан байна. Ингэж ЭйАйЖи-ийн санхүүжилт татвар төлөгчдөд 150 тэрбум гаруй долларын үнэтэй тусчээ.

Майк: 160 тэрбум долларыг ЭйАйЖи-ээр дамжуулсан. 14 тэрбум нь Голдман Сакст очсон.

Мэтт: Үүнтэй зэрэгцэн Паулсон, Гейтнер нар ЭйАйЖи-г хүчээр шахаж, Голдман болон бусад банкуудыг залилангийн хэргээр шүүхэд өгөх эрхээс нь татгалзуулсан байна.

Мэтт: Хямралыг зохицуулах үүрэгтэй хүн нь Голдман Сакс компанийн тэргүүн асан байх нь хэвийн зүйл мөн үү? Хямралын гол буруутнуудын нэг байсан хүн шүү дээ.

Дэйв: Санхүүгийн зах зээл өнөөдөр туйлын төвөгтэй гэж хэлэх нь зөв байх гэж бодож байна.

Буш:   ...мөн шаардлагатай хөрөнгийг гаргаж өгнө.

Мэтт: 2008 оны 10-р сарын 4-нд ерөнхийлөгч Буш банкуудыг дэмжихэд зориулж 700 тэрбум доллар хуваарилах зарлигт гарын үсэг зуржээ. Гэвч удахгүй болох дэлхийн эдийн засгийн хямралын айдас дунд дэлхийн хөрөнгийн зах зээлийн уналт үргэлжилсээр байлаа.

Мэтт: Банкийн аврах санхүүжүүлэх тухай хуульд орон тооны цомхотголын давалгааг бууруулах, орон сууцыг хураах тухай заагаагүй байдаг.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: АНУ болон Европт ажилгүйдлийн түвшин хурдтайгаар 10%-иар өссөн байна. Дэлхий даяар эдийн засгийн уналт эрчимжиж, хүчээ авч байлаа.

Чарльз: Надад үнэхээр аймаар санагдсан. Бүх дэлхий нэг дор, ижил хурдтайгаар сүйрнэ гэж би төсөөлөөгүй.

Мэтт: 2008 оны арванхоёрдугаар сар гэхэд Женерал Моторз болон Крайслер дампуурлын ирмэг дээр байлаа. Америкийн хэрэглэгчид зардлаа танаж эхэлжээ. Хятадын үйлдвэрлэгчдийн борлуулалт эрс нэмэгдсээр. Хятадын 10 сая гаруй улирлын чанартай ажилчид ажилгүй хэвээр үлджээ.

Титр:  Гэрэлтүүлгийн тоног төхөөрөмжийн үйлдвэр, Гуандун муж, БНХАУ.

Жоанна Шу – үйлдвэрийн ажилтан асан:  Эндээс та маш их орлого олох боломжтой. Сард 70-80 доллар. Тосгоны тариачин ийм их орлого олох боломжгүй. Ажилчид зүгээр л гэр бүлдээ өөрсдийнхөө цалинг илгээдэг юм. Хямрал америкт эхэлсэн. Тэр хятадад ч гэсэн ирнэ гэдгийг бид мэднэ. Зарим үйлдвэрүүд ажилчдынхаа тоог цөөлөхийг оролдож байна. Хүмүүс ажилгүй болбол ядуурна. Амьдрал улам л хэцүү болно.

Сингапур.

Патрик Даниел–Сингапур Пресс Голдингсийн ерөнхий редактор:

           Бидний өсөлт 20 хувьд хүрсэн. Энэ бол гайхалтай жил байсан ч энэ улиралд бид -9% болж буурсан. Экспорт огцом буурч, 30% хүртэл буурсан. Энэ цохилт болсон л гэсэн үг. Бид хавцлаас унасан.

Ли:     Хямрал эхлэхэд хэчнээн зах зээлийг хамарч, хэр хүнд байх вэ гэдгийг ч бид мэдээгүй. Бид шуурга намдтал хоргодох газар олж хорогдож хүлээх хэрэгтэй гэж найдаж байсан. Гэвч энэ боломжгүй зүйл. Дэлхий маш даяарчлагдаж байна. Бүх улс орнуудын эдийн засаг харилцан уялдаатай.

Титр:  2010 оны эхээр төлбөрөө төлөөгүйн улмаас эргүүлэн хураагдсан орон сууцны тоо 6 саяд хүрчээ.

Эрик: Байшинг хураан авах болгонд энэ нь тэр байшинтай хөрш амьдардаг хүн бүрт нөлөөлдөг. Уг үл хөдлөх хөрөнгийг бид зах зээлд гаргаж хямдруулсан үнээр зардаг. Худалдахаар тавигдсан байшингийн өнгө үзэмж, ашиглалтын нөхцөл сайхан байх баталгаа байдаггүй. Бидний тооцоолж байгаагаар дахиад 9 сая орон сууцны эзэн орон гэргүй болно.

Колумба Рамос–Сан Хосе, Калифорни муж: Бид амралтын өдрүүдэд ямар байшингууд зарагдаж байгааг харахаар очлоо. Бидэнд нэг нь таалагдсан. Төлбөр нь 3200 доллар байсан.

Титр:  Колумба Рамос болон түүний нөхөр англиар ярьдаггүй. Тэднийг дээрмийн зээл өгдөг ипотекийн зээлийн зуучлагч залилан мэхэлсэн байна.

Рамос:   Бүх зүйл гайхалтай, маш сайхан байшин байсан. Төлбөр нь бага. Бид сугалаа хожсон. Гэвч анхны нэхэмжлэх ирэхэд бүх зүйл өөрчлөгдсөн. Би нөхөртөө маш их санаа зовсон... учир нь тэр маш шаргуу ажилладаг. Тэгээд бид гурван хүүхэдтэй.

Майхан хот, Флорида мужийн Пинеллас муж.

Эрик Эванускас–Католик шашны буяны сайн дурын ажилтан: Миний уулзсан хүмүүсийн ихэнх нь хямралд нэрвэгдсэн хүмүүс байсан. Тэд өдөр бүр цалингаас цалингийн хооронд өдөр өдрөөр амьдардаг байсан. Гэвч тэр үе нь дууссан.  Ажилгүй хүн ипотекийн зээлээ төлж чадахгүй, машины мөнгөө ч төлж чадахгүй.

Степен А.Стифен Барилгын ажилчин асан: Би мод зөөгч машины жолооч байсан. Мод бэлтгэх ажлыг зогсоож, хөрөө рамуудыг хаасан. Тэгэхээр нь би энд барилгын талбайд ажиллахаар ирлээ. Гэтэл мөн л барилгын талбайг хаасан. Амьдрал маш хэцүү. Олон хүн хохирсон. Удахгүй ийм лагерууд олноор бий болно, учир нь ажил байхгүй.

4-р хэсэг. Хариуцлага

Рич:    Компани хөгжихөд бид ч бас хөгжсөн. Компани асуудалтай байхад бид ч бас асуудалтай байсан.

Мэтт: Өөрсдийн компанийг сүйрүүлж, дэлхийг бүхэлд нь хямралд оруулсан хүмүүс сүйрлээс зайлсхийж, хөрөнгөө хадгалж үлдсэн юм. Леман Брозерсийн компанийн таван  удирдлага 2000-2007 оны хооронд тэрбум давсан доллар авчээ. Компани нь дампуурахад тэд бүгд мөнгөө хадгалж үлдсэн.

Рич:    Систем ажиллаж байсан.

Анж:  Ашиг муутай зээл олгох нь утгагүй, энэ бол бидний алдагдал. Тэд алддаг, зээлдэгч алддаг, нийгэм алддаг, бид ч алддаг.

Мэтт: Кантриуайд банкны гүйцэтгэх захирал Анжело Мозило 2003-2008 оны хооронд 470 сая доллар олжээ. Тэр тус компанийг дампуурахаас 12 сарын өмнө Кантриуайдийн хувьцаагаа хаяж 140 сая доллар авчээ.

Эр:      Бизнес шатвал би үргэлж захирлуудын зөвлөлийг буруутгадаг. Тэд ерөнхий захирлуудыг ажилд авах, халах, стратегийн чухал шийдвэрүүдийг хянах үүрэгтэй. Америкийн ТУЗ-ийн асуудал нь тэдний сонгох аргад байдаг. Ихэвчлэн, ихэнх тохиолдолд ТУЗ-ийг гүйцэтгэх захирал сонгодог.

Скотт: Удирдах зөвлөл болон нөхөн төлбөрийн хороо нь удирдлагын цалинг тодорхойлоход хамгийн тохиромжтой хоёр байгууллага байдаг.

Мэтт: Тэд өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд ажлаа хэр сайн хийсэн гэж та бодож байна вэ?

Скотт: Миний бодлоор, хэрэв та үүнийг авч үзвэл... Би тэдэн “Б” үнэлгээ өгнө, учир нь...

Мэтт: “Б”?

Скотт: Тиймээ.

Мэтт: “Ф” биш гэж үү?

Скотт: Үгүй ээ, “Ф” биш.

Мэтт: Мерилл Линчийн ерөнхийлөгч Стэн О'Нил 2006, 2007 онуудад 90 сая доллар авсан байна. Компаниа бүрмөсөн дампууруулсны  дараа тэрээр ТУЗ-ийн зөвшөөрлөөр 161 саяын нөхөн төлбөр авч огцорчээ.

Мэтт: Стэн О'Нил ажлаасаа халагдаагүй, тэр огцорсон, 161 сая доллар авдаг.

Скотт: Энэ нь ТУЗ-ийн шийдвэр байсан.

Мэтт: Та энэ шийдлийг хэдэн оноогоор үнэлэх вэ?

Скотт: Энэ илүү төвөгтэй. Би үүнд 4 оноо өгч чадна гэдэгт итгэлгүй байна.

Мэтт: О'Нилийн залгамжлагч Жон Тэйн 2007 онд 87 сая доллар авсан. 2008 оны 12-р сард, Мерилл татвар төлөгчдийн хүчээр аврагдсанаас хойш 2 сарын дараа Тейн болон Мериллийн захирлуудын зөвлөл тэрбум тэрбумаар нь урамшуулал бичиж байлаа.

Мэтт: 2008 оны 3-р сард ЭйАйЖи-ийн санхүүгийн бүтээгдэхүүний хэлтэс 11 тэрбум доллар алджээ. Тус хэлтсийн дарга Жозеф Кассано ажлаасаа халагдсангүй, харин сард нэг саяын цалинтай зөвлөхөөр үлджээ.

Мартин:       Гол тоглогчид, гол ажилтнууд хэлтэст үлдэхийг баталгаажуулах шаардлагатай. Тэд бол бидний оюуны хөрөнгө.

Дом:  Жил гаруйн өмнө би Хэнк Полсоны зарим албан тушаалтнууд болон АНУ-ын хамгийн том банкуудын захирлуудын хамт зохион байгуулсан маш сонирхолтой оройн зоогонд оролцсон юм. Тэдгээр ноёдын маргаан нэлээд гайхалтай санагдсан: “'Бид хэтэрхий шуналтай байсан учраас бид хэсэгчлэн хариуцлага хүлээх ёстой”. Сайн л байна. Тэгсэн тэд Сангийн сайдад хандан: “Бидэнд төрийн хяналт хэрэгтэй. Бид үүнээс зайлсхийж чадахааргүй хэтэрхий шуналтай. Цорын ганц арга нь хяналтын төвшинг нэмэгдүүлэх  явдал” гэцгээсэн.

Мэтт: Би энэ сэдвээр олон банкируудтай ярилцсан, тэр дундаа өндөр албан тушаалтнуудтай нь. Тэдний цалингын түвшинг ямар нэг байдлаар зохицуулмаар байна гэж анх удаа хэн нэгэн хэлсэн юм.

Эр:      Тийм ээ, учир нь тэр үед тэд айж байсан. Дараа нь хямралаас гарах гарцыг тодорхойлсон үед тэд бодлоо өөрчилсөн байж магадгүй юм.

Мэтт: Одоо АНУ-ын банкууд урьд өмнөхөөсөө ч илүү хүчирхэг, илүү нөлөөтэй, нэгдмэл болсон.

Мартин:       Өрсөлдөгчид цөөхөн байна. Олон жижиг банкуудыг том банкууд нь залгисан. Жи.Пи. Морган өнөөдөр өмнөхөөсөө илүү томорсон.

Эр:      Жи.Пи. Морган банк эхлээд Биэр Стёрнзийг, дараа нь ВаМу-г нэгтгэсэн. Америкийн банк эхлээд Кантриуайд, дараа нь Мерилл Линчийг шингээсэн. Уэллз Фарго гэхэд Ваковияг залгисан.

Мэтт: Хямралаас хойш санхүүгийн салбар, тэр дундаа Санхүүгийн үйлчилгээ хариуцсан дугуй ширээ шинэчлэлийн эсрэг урьд өмнөх ч илүү ширүүн тэмцсэн байна. Санхүүгийн салбарт 3000 лоббич байдаг ба Конгрессын гишүүн бүрт 5-аас дээш лоббичин байдаг.

Мэтт: Та АНУ-ын санхүүгийн үйлчилгээний салбарт хэт их улс төрийн нөлөө байгаа юм шиг санагддаг уу?

Скотт: Үгүй ээ, Вашингтонд тус улсын иргэн бүрийн эрх ашгийг төлөөлдөг гэдэгт би итгэдэг.

Мэтт: Та америкийн нийгмийн бүх давхарга системд тэгш эрхтэйгээр хандах боломжтой гэж бодож байна уу?

Скотт: Та хүссэн үедээ Конгрессын аль ч сонсголд оролцож болно. Тийм ээ, тэгж бодож байна.

Мэтт: Сонсголд  хэн нэгэн яваад орчих боломжтой. Гэхдээ танай салбарын бичдэг тэр чекийг тэр бичиж чадахгүй. Эсвэл танай  салбарт байдаг улс төрийн нөлөө түүнд байхгүй.

Мэтт: 1998-2008 оны хооронд санхүүгийн салбар лоббидох, татвар төлөх, сонгуулийн кампанит ажилд таван тэрбум гаруй доллар зарцуулжээ. Мөн тэд хямралын дараа бүр илүү их мөнгө зарцуулах болжээ.

Мэтт: Санхүүгийн салбар нь ихэнх америкчуудын мэддэггүй нарийн арга замаар өөрийнхөө нөлөөгөө ашигладаг. Тэд эдийн засгийн сахилга батыг завхруулсан юм.

Сорос:   Төрийн зохицуулалтыг сулруулах нь санхүүгийн болон оюуны асар их дэмжлэгтэй байсан юм, учир нь хүмүүст энэ өөрсдийнх нь сайн сайхны төлөө гэж нотолдог байсан юм. Энэ буруу ойлголтын гол эх сурвалж нь эдийн засагчид байсан.

Мэтт: 1980-аад оноос хойш эрдэмтэд-эдийн засагчид зохицуулалтыг сулруулахыг гол дэмжигчид байсан бөгөөд АНУ-ын засгийн газрын бодлогыг тодорхойлоход чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Цөөхөн эдийн засгийн шинжээчид хямралын талаар анхааруулж байсан юм. Мөн хямралын дараа ч тэдний олонх нь шинэчлэлийг эсэргүүцсэн.

Эр:      Үүнийг зааж сургасан хүмүүс зөвлөхийн хувиар их мөнгө олсон. Бизнесийн сургуулийн профессорууд багшийн цалингаар амьдардаггүй. Тэд сайн мөнгө олдог.

Мэтт: Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд санхүүгийн үйлчилгээний салбар АНУ-ын сонгуулийн кампанит ажилд ойролцоогоор 5 тэрбум доллар зарцуулсан байдаг. Энэ бол асар их мөнгө. Энэ танд эвгүй биш байна уу?

Мар:  Үгүй.

Мэтт: Мартин Фельдштейн бол Харвардын профессор, дэлхийн хамгийн алдартай эдийн засагчдын нэг. Ерөнхийлөгч Рейганы эдийн засгийн ахлах зөвлөхийн хувьд тэр төрийн зохицуулалтыг бууруулах гол зохион байгуулагчдын нэг байсан юм. Мөн 1988-2009 онуудад тэр ЭйАйЖи болон ЭйАйЖи-ийн санхүүгийн үйлчилгээний хэлтсийн захирлуудын зөвлөлд ажиллаж, олон сая долларын орлого олж байжээ.

Мэтт: Та ЭйАйЖи компанийн захирлуудын зөвлөлд орсондоо харамсдаг уу?

Март: Тайлбар байхгүй. Үгүй ээ, би захирлуудын зөвлөлд орсондоо харамсдаггүй.

Мэтт: Үгүй юу?

Март: Энэ гарцаагүй үнэн. Мэдээжийн хэрэг.

Мэтт: Ойлголоо. Та ЭйАйЖи-ийн шийдвэрт харамсдаг уу?

Март: Надад ЭйАйЖи -ийн талаар өөр хэлэх зүйл алга.

Глен Хаббард– Бушийн засаг захиргааны Эдийн засгийн тэргүүлэх зөвлөх, Колумбын бизнесийн сургуулийн декан: Би Харвард, Колумбын их сургуульд багшилдаг байсан.

Мэтт: Тэр Жорж Бушийн үед Эдийн засгийн зөвлөхүүдийн зөвлөлийн даргаар ажиллаж байсан.

Мэтт: Санхүүгийн үйлчилгээний салбар АНУ-д хэт их улс төрийн нөлөө үзүүлсэн мэт танд санагддаг уу?

Гленн:   Би тэгэж бодохгүй байна. Үгүй ээ.  Тэд Вашингтонд байнга шүүмжлэлд өртдөг учраас энэ нь мэдээжийн хэрэг тийм биш.

Мэтт: Олон алдартай эрдэмтэд санхүүчдэд төрийн бодлогыг тодорхойлоход нь тусалж, чимээгүйхэн хөрөнгөжиж байна. Анализис Групп, Чарльз Ривер, Ассошиэйтез Компасс Лексон болон Хууль ба Эдийн засаг зөвлөх групп шинжлэх ухааны мэргэжилтнүүдийг татдаг олон тэрбум долларын салбарыг хянаж байдаг. Энэ үйлчилгээг ашигласан хоёр банкир бол Ральф Сиофи, Мэттью Таннин нар. Хөрөнгө оруулалтын сан  Тэд Биэр Стёрнзийн удирдлагууд бөгөөд залилангийн хэрэгт буруутгагдаж байжээ. Анализис Группийг хөлсөлсний дараа тэр хоёрыг буруугүй гэж үзсэн. Глен Хаббард тэднийг өмгөөлж мэдүүлэг өгснийхөө төлөө 100 мянган доллар авчээ.

Мэтт: Эдийн засагт ашиг сонирхлын зөрчилтэй асуудал байгаа гэж та бодохгүй байна уу?

Гленн:   Би таны юу хэлэх гэснийг ойлгосондоо итгэлгүй байна.

Мэтт: Эдийн засгийн нэлээд хэсэг нь...  Олон эдийн засагчид санхүүгийн ашиг сонирхолтой байдаг, энэ нь нэг ёсны эргэлзээ төрүүлж магадгүй байх.

Гленн:   Би таны юу хэлснийг ойлголоо. Би эргэлзэж байна. Ихэнх академич эдийн засагчид чинээлэг бизнесмэнүүд биш.

Мэтт: Хаббард Мет Лайф компанийн удирдах зөвлөлийн гишүүн байхдаа жилд 250,000 доллар олдог байжээ. Тэр санхүүгийн хөөсрөлийн үед  2009 онд дампуурсан ипотекийн зээлдүүлэгч Кепмаркын удирдах зөвлөлд байсан. Мөн санхүүгийн КейКейР корпорацийн Номура Секьюритиз компанийн зөвлөх зэрэг олон компаниудад ажиллаж байжээ.

Мэтт: Манай кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан Лора Тайсон бол Берклийн Калифорнийн их сургуулийн профессор. Тэр Эдийн засгийн зөвлөхүүдийн зөвлөлийн дарга байгаад дараа нь Клинтоны дэргэдэх Үндэсний эдийн засгийн зөвлөлийн захирал байсан. Ажлаасаа огцорсны дараа удалгүй жилд 350 мянган цалинтайгаар Морган Стэнлийн захирлуудын зөвлөлд оржээ. Рут Симмонс, Браун их сургуулийн ерөнхийлөгч, Голдман Саксын үед ТУЗ-д жилд 300 мянга гаруй долларын цалин авдаг байсан. Ларри Саммерс, Сангийн яамны нарийн бичгийн дарга байхдаа деривативын зохицуулалтыг бууруулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн хүн. 2001 онд тэрээр Харвардын ерөнхийлөгч болсон. Харвардад хөрөнгө оруулалтын санд зөвлөгөө өгч мөнгийг сая саяар нь олсон бол ихэвчлэн хөрөнгө оруулалтын банкуудын өмнөөс ярьж бүр ихээр олсон байна. Түүний хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс харахад Саммерс 16.5-39.5 сая долларын хөрөнгөтэй ажээ. Холбооны нөөцийн санг орхисны дараа Колумбын бизнесийн сургуульд буцаж ирсэн Фредерик Мишкин мэдүүлэгтээ өөрийн хөрөнгийг 6-17 сая долларын хооронд жагсаасан байна.

Мэтт: 2006 онд та Исландын санхүүгийн системийн судалгааг хамтран бичсэн байдаг. “Исланд бол маш сайн засаглалтай, авлига багатай, хууль дээдэлдэг хөгжилтэй орон. Эдийн засаг санхүүгийн либералчлалд тохируулагдсан. Эдийн засгийн зохицуулалт, хяналт нэлээд хүчтэй”.

Миш: Энэ бол алдаа байсан юм. Тухайн үед Исландад эдийн засгийн зохицуулалт, хяналт тийм ч хүчтэй байгаагүй нь тогтоогдсон.

Мэтт: Та яагаад үүнийг хараагүй юм бэ?

Миш: Та нээлттэй мэдээлэлтэй ажилладаг. Тиймээс Исланд маш сайн менежментийн системтэй юм шиг санагдсан. Энэ бол маш өндөр хөгжилтэй улс.

Мэтт: Хэн танд хэлсэн бэ? Та ямар судалгаа хийсэн бэ?

Миш: Чи хүмүүстэй харилцана.  Чи үнэн чанартаа ажлаа хийж чадаагүй Төв банкинд итгэдэг. Энэ нь ч ойлгомжтой... Энэ...

Мэтт: Та яагаад Төв банкинд итгэсэн юм бэ?

Миш: За, тэр итгэл зүгээр л... Чи үзээд алдах...  Учир нь чи бэлэн мэдээлэлтэй ажилладаг.

Мэтт: Үүнийг бичсэний төлөө тэд танд хэдийг төлсөн бэ?

Миш  Надад төлсөн нь... Миний бодлоор тоо нь... Энэ олон нийтийн мэдээлэл.

Титр:  Фредерик Мишкин энэ ажлын төлөө Исландын Худалдааны танхимаас 124 мянган доллар авчээ.

Мэтт: Таны хувийн намтарт илтгэлийн гарчгийг "Исланд дахь санхүүгийн тогтвортой байдал" гэж байсныг "Исланд дахь санхүүгийн тогтворгүй байдал" болгон өөрчилсөн байна.

Миш: Энэ юу болохыг би мэдэхгүй. Үсгийн алдаа бол үсгийн алдаа л байх.

Гленн:   Ийм мэдээлэл олон нийтэд нээлттэй байх ёстой гэж би боддог. Хэн нэгэн судалгаа хийж байгаа бол санхүүтэй холбоотой ашиг сонирхлын зөрчил байгаа эсэхийг мэдээлэх ёстой.

Мэтт: Миний санаж байгаагаар тийм стандарт байдаггүй.

Гленн:   Үүнийг тайландаа дурдаагүй хэн нэгэн байна гэхээр надад төсөөлөгдөхгүй байна. Зөрчил гарвал мэргэжлийн хариуцлага тооцож болно.

Мэтт: Худалдаа аж үйлдвэрийн танхимаас түүнийг бичсэний төлөө хураамж авсан тухай тайланд дурдаагүй байна.

Миш: Байхгүй ээ. Би мэдэхгүй... Ойлгорой.

Мэтт: За.

Мэтт: Их Британийн хамгийн алдартай эдийн засагч Ричард Портес Лондонгийн Бизнесийн Сургуулийн профессор, Исландын Худалдааны Танхим исландын санхүүгийн салбарын талаар түүгээр магтууштай тайлан бичүүлэхээр хөлсөлжээ.

Рич:    Банкны хөрвөх чадвар маш өндөр. Тэд исландын кроноор мөнгө хийсэн. Тэд найдвартай банкууд. Тэд ирэх жилийн санхүүжилтээр хангагдсан. Тэд маш сайн банкууд.

Эр:      Баярлалаа.

Мэтт: Мишкинтэй адилаар Портер тайландаа Исландын Худалдааны Танхим түүнийг санхүүжүүлсэн тухай дурдаагүй байна.

Мэтт: Гарвард нийтлэлд мөнгө төлсөн баримтыг асуух ёстой юу?

Жон Кэмпбелл - Харвардын их сургуулийн Эдийн засгийн тэнхимийн эрхлэгч:    Миний мэдэхээр үгүй.

Мэтт: Та нар их сургуулиас гадуур мөнгө олсон хүмүүс шагналынхаа талаар мэдэгдэхийг шаарддаг уу?

Жон:  Үгүй.

Мэтт: Энэ танд асуудал биш үү?

Жон:  Ойлгосонгүй, яагаад?

Мэтт: ЭйАйЖи компанийн захирлуудын зөвлөлд Мартин Фельдштейн, Морган Стэнлид Лора Тайсон, санхүүгийн компаниудад зөвлөгөө өгөх 10 саяын төлбөртэй Ларри Саммерс нар хамаагүй гэж үү?

Жон:  Тиймээ. Ерөнхийдөө энэ нь хамаагүй.

Мэтт: Та өргөн хүрээний асуудлаар олон нийтлэл бичсэн. Зохицуулалтгүй зээлийн дефолт свопын аюулын талаар та судалж үзсэн үү?

Мартин Фельдштейн, ЭйАйЖи компанийн захирал (1988-2009), Харвардын их сургуулийн эдийн засгийн профессор: Хэзээ ч үгүй.

Мэтт: Удирдлагын цалинд ч мөн адил асуулт хамаатай. Компанийн засаглалын хяналт? Сонгуулийн сурталчилгааг дэмжих?

Март: Эдгээр асуудал дээр би юу нэмж чадахаа мэдэхгүй байна.

Мэтт: Би таны анкетыг уншлаа: Таны гадуурх үйл ажиллагааны ихэнх нь санхүүгийн салбарын зөвлөгөө, менежменттэй холбоотой байдаг. Та энэ онцлогтой санал нийлдэг үү?

Гленн:   Миний мэдэж байгаагаар, энэ анкет дээр миний зөвлөдөг үйлчлүүлэгчдийн жагсаалт байдаггүй.

Мэтт: Та хэнд зөвлөгөө өгдөг вэ?

Гленн:   Би та нартай энэ тухай хэлэлцэх шаардлагагүй гэж бодож байна.

Мэтт: Ойлголоо.

Гленн:   Ер нь танд хэдхэн минут үлдэж, тэгээд ярилцлага дуусна.

Мэтт: Та санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдэд зөвлөгөө өгдөг үү?

Миш: Тийм гэж хариулна.

Мэтт: Тэгээд?

Миш: Гэхдээ нарийн ширийн зүйл яримааргүй байна.

Мэтт: Үүнд бусад санхүүгийн компаниуд хамаарах уу?

Миш: Магадгүй.

Мэтт: Та санахгүй байна уу?

Миш: Эрхэм ээ, энэ байцаалт биш. Би чамд цаг гаргаж өгөхөөр хангалттай эелдэг байсан. Энэ алдаа байсныг би ойлголоо. Танд 3 минут байна. Түүнийг ухаалгаар ашигла.

Мэтт: 2004 онд, хөөсийн оргил үед Глен Хаббард Голдман Сакс-ийн ахлах эдийн засагч Уильям Дадлитай хамтран алдартай нийтлэл бичжээ. Уг нийтлэлд Хаббард зээлийн дериватив болон үнэт цаасны гинжин хэлхээг онцолж, энэ нь хөрөнгийн хуваарилалтыг сайжруулж, санхүүгийн тогтвортой байдлыг сайжруулдаг гэж нотлосон байна. Тэрээр эдийн засгийн тогтворгүй байдал буурч байгааг онцолж, эдийн засгийн уналт нь бага давтамжтай, хохирол багатай байдаг гэжээ. Зээлийн дериватив нь банкуудыг алдагдлаас хамгаалж, эрсдэлийг хувиарлахад тусалсан.

Мэтт: Эрдэмтэн эмч нэгэн нийтлэлдээ: ''Тодорхой ийм өвчнийг эмчлэхэд ийм ийм эм бичиж өгөх хэрэгтэй'' гэсэн байдаг. Тэгсэн  эмчийн орлогын 80% нь эм үйлдвэрлэгчдээс бүрддэг байж таарсан. Энэ нь танд сонин санагдаж байна уу?

Жон:  Бодоод байхад онцлох чухал...  Гэхдээ миний бодлоор, энэ бидний ярилцаж байснаас арай өөр нөхцөл байдал байна, учир нь...

Титр:  Харвард, Колумбын их сургуулийн ерөнхийлөгчид академийн ашиг сонирхлын зөрчлийн талаар тайлбар өгөхөөс татгалзсан болно. Хоёулаа энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан.

Мэтт: Тэгэхээр, энэ нь эдийн засгийн ШУ-ны талаар юуг хэлж байна вэ?

Мэтт: Энэ түүнтэй ямар ч холбоогүй зүйл. Ер нь энэ бол энэ хэсэг... энэ асуудлын нэг чухал хэсэг гэж бодож байна.

5-р хэсэг: Өнөөгийн байдал

Мэтт: АНУ-ын санхүүгийн салбарын эрх мэдэл нэмэгдэж байгаа нь америк дахь өргөн цар хүрээтэй өөрчлөлтүүдийн нэг хэсэг байлаа. 1980-аад оноос хойш америкийн нийгэмд тэгш бус байдал нэмэгдэж, тус улсын санхүүгийн ноёрхол суларсан юм. Женерал Моторз, Крайслер болон Ю.ЭС.Стил зэрэг АНУ-ын эдийн засгийн гол цөмийг бүрдүүлэгч компаниудын удирдлага муу  байж, гадаадын өрсөлдөгчдөд ялагдаж юм. Хятад зэрэг улс орнууд нээлттэй эдийн засагт шилжихийн хэрээр америкийн компаниуд зардлаа хэмнэхийн тулд үйлдвэрлэлээ гадаад руу шилжүүлэх болжээ. Олон жилийн турш хөгжингүй орнуудын 660 сая хүмүүс дэлхийн нэмэлт ажиллах хүчнээс бүрмөсөн тусгаарлагдсан байсан юм. Гэнэт хулсан хөшиг, төмөр хөшиг өргөгдөж, чи дахиад хоёр тэрбум хагас ажиллах хүчтэй болно.  Америкт үйлдвэрийн ажилчид хэдэн арван мянгаараа халагдаж байлаа. Манай үйлдвэрлэлийн бааз хэдхэн жилийн дотор шууд утгаараа сүйрсэн юм.

Мэтт: Үйлдвэрлэл буурахын хажуугаар өөр бусад салбарууд хөгжиж байлаа.

Мэтт: АНУ мэдээллийн технологийн салбарт дэлхийд тэргүүлэгч болж, сайн цалинтай ажил олоход хялбар болжээ. Гэхдээ энэ ажил боловсрол шаарддаг. Харин дундаж америкчуудын хувьд коллежид элсэх улам хүндэрсээр.

Мэтт: Харвард гэх мэт шилдэг их сургуулиуд хэдэн тэрбумыг олж байхад... төрийн их, дээд сургуулиудын санхүүжилт тасарч, сургалтын төлбөр нэмэгдсээр байна. Калифорнийн улсын их дээд сургуулиудын сургалтын төлбөр 1970-аад онд 650 доллар байсан бол 2010 онд 10 мянга гаруй болж өсчээ.

Мэтт: Америкчуудын коллежид суралцах гол шалгуур нь сургалтын төлбөрөө төлөх арга замыг олох чадвар байдаг. Харин америкийн татварын бодлогыг баячуудыг хамгаалахад чиглүүлсэн байдаг.

2006 оны 11-р сарын 11

Буш:   Би анх засгийн эрхэнд гарахдаа татвар хэт өндөр байна гэж боддог байсан.

Мэтт: Хамгийн гайхалтай өөрчлөлт бол ерөнхийлөгч Бушийн эдийн засгийн тэргүүлэх зөвлөх Глен Хаббардын боловсруулсан татварын хөнгөлөлт байв. Бушийн засаг захиргаа хөрөнгө оруулалтын орлого, хувьцааны ногдол ашгийн татварыг эрс бууруулж, үл хөдлөх хөрөнгийн татварыг тэглэсэн юм.

Буш:   Бид цогц төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлсэнээр америкийн ажилчин гэр бүл, хөрөнгө оруулагчид, жижиг бизнес эрхлэгчдэд нэг их наяд гаруй долларын ашиг авчирсан байна.

Мэтт: Татварыг бууруулсны бараг бүх ашиг нь баян америкчуудын 1% -д нь очжээ.

Буш:   Дашрамд хэлэхэд, энэ нь олон талаараа эдийн засгийг эрүүлжүүлэх бодлогын тулгын чулуу байсан юм.

Мэтт: Өнөөдөр АНУ-д санхүүгийн тэгш бус байдал бусад өндөр хөгжилтэй орнуудынхаас өндөр байна. Америкийн гэр бүлүүд эдгээр өөрчлөлтөд ажлын цагаа нэмэгдүүлэх, эсвэл өрөнд баригдах гэсэн хоёр аргаар хариу барьсан.

Эр:      Дундаж давхарга доошоо уруудах тусам бодлого боловсруулагчид зээлийг илүү хүртээмжтэй болгох замаар хариу арга хэмжээ авах ёстой.

2002 онб 10-р сарын 15  

Буш:   Та муу байшинд амьдрах ёсгүй. Орлого багатай худалдан авагч бусдаас  дутахгүй сайхан орон сууцтай болох боломжтой.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Мэтт: Америкийн гэр бүлүүд байшин, машин, эрүүл мэндийн даатгал болон тэдний хүүхдүүдийн боловсролд зээл авч байлаа.

Эр:      Хамгийн ядуу хүмүүсийн 90% нь 1980-2007 оны хооронд хөл доорхоо мэдрэхээ больсон.  Бүх зүйл 1% -ийн баячуудад оногдсон.

Мэтт: Түүхэнд анх удаа дундаж америк хүн эцэг эхээсээ боловсрол багатай, баян чинээлэг биш болжээ.

2008 онй 9-р сарын 28

Обама:  Уолл Стрит, Вашингтон дахь шунал, хариуцлагагүй байдлын эрин үе биднийг Их хямралаас хойш байгаагүй санхүүгийн хямралд хүргэсэн байна.

Мэтт: 2008 оны сонгуулийн өмнөхөн санхүүгийн хямрал нүүрлэх үед Барак Обама Уолл Стритийн шунал, хууль тогтоох алдаа зэргийг америкт өөрчлөлт хийх шаардлагатай байгаагийн жишээ болгон дурдсан байна. Чухам Вашингтон болон Уолл Стритэд хяналт дутмаг байгаа нь ийм асуудал үүсгэсэн юм. Барак Обама энэ салбарыг шинэчлэх шаардлагатай байгаа талаар ярьж байсан.

Обама:  Бид эрсдэлийн зохицуулалт, хөрөнгийн шаардлагыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Бидэнд хэрэглэгчийн санхүүгийн эрхийг хамгаалах байгууллага хэрэгтэй байна. Бид Уолл Стритийн замыг өөрчлөх ёстой.

Мэтт: Гэвч 2010 оны дундуу засаг захиргааны баталсан санхүүгийн шинэчлэл сул байлаа. Харин зарим ноцтой асуудлууд болох үнэлгээ тогтоох агентлагууд, лобби, урамшуулалын талаар нухацтай санал ирээгүй байна.

Эр:      Обамагийн "зохицуулалтын шинэчлэл"-д би ганцхан үгээр л хариулж чадна.''Ха!'' Энэ бол маш сул шинэчлэл.

Мэтт: Яагаад тэр вэ?

Эр:      Энэ бол Уолл Стритийн засгийн газар.

Мэтт: Обама Сангийн сайдаар Тимоти Гейтнерийг сонгосон юм. Гейтнер хямралын үед Нью-Йоркийн Холбооны нөөцийн сангийн ерөнхийлөгч байсан бөгөөд Голдман Сакс ипотекийн бондын эсрэг бооцоо тавьсаных нь төлөө түүнийг нэг ам.долларт 100 цент төлөх шийдвэр гаргахад гол үүрэг гүйцэтгэсэн хүн.

Эр:      Тим Гейтнер Сангийн сайдын тангараг өргөж, ажлаа хүлээж авахдаа “Би хэзээ ч зохицуулагч байгаагүй” гэж хэлсэн. Энэ нь тэр ХНС-ын ажилтны хувьд үүргээ ойлгоогүй байсан гэсэн үг.

Титр:  Тимоти Гейтнер энэ кинонд ярилцлага өгөхөөс татгалзсан болно.

Мэтт: Нью-Йоркийн Холбооны нөөцийн сангийн шинэ ерөнхийлөгч нь Голдман Сакс компанийн ахлах эдийн засагч асан Уильям Дадли байлаа. Тэр Глен Хаббардтай хамтран деривативуудыг магтан дуулсан хүн. Гейтнерийн хүний ​​нөөцийн захирал нь Голдманы лоббич асан Марк Паттерсон. Мөн ахлах зөвлөхүүдийн нэг Льюис Сакс нь өөрийнхөө зарж байсан ипотекийн бондын эсрэг тоглоомд оролцож, Трайкедиа компанийг удирдаж байсан. Обама Түүхий эдийн фьючерс арилжааны комиссын даргаар үүсмэл хөрөнгийн зохицуулалтыг хориглоход тусалсан Голдман Саксын гүйцэтгэх захирал асан Гари Генслерийг томилжээ. Үнэт цаас, биржийн хорооны даргын үүрэгт ажилд Обама Үнэт цаасны зах зээлийн мэргэжлийн оролцогчдын холбоо буюу Финра-ийн захирал асан Мэри Шапирог сонгожээ. Обамагийн тамгын газрын дарга Рахм Эмануэль нь Фредди Maкын захирлуудын зөвлөлөөс 320 мянган долларын орлого олжээ. Мөн Мартин Фельдштейн, Лора Тайсон нар хоёулаа Эдийн засгийг сэргээх зөвлөх зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд багтжээ.  Обамагийн эдийн засгийн ахлах зөвлөх нь Ларри Саммерс.

Эр:      Эдийн засгийн тэргүүлэх зөвлөхүүдийн ихэнх нь энэ бүтцийг бий болгосон хүмүүс байдаг.

Эр:      Саммерс, Гейтнер хоёр гол зөвлөхийн үүрэг хүлээснийг мэдээд би юу ч өөрчлөгдөхгүй нь гэдгийг ойлгосон.

Мэтт: Гадаадын удирдагчид арга хэмжээ авч байхад Обамагийн засаг захиргаа цалингийн зохицуулалтыг эсэргүүцэж байлаа.

Крист:    Санхүүгийн салбар бол үйлчилгээний салбар. Тэр эхлээд бусдад, дараа нь өөртөө үйлчлэх ёстой.

Мэтт: 2009 оны есдүгээр сард Кристин Лагард болон Швед, Голланд, Люксембург, Итали, Испани, Германы Сангийн сайд нар АНУ зэрэг G20-ийн орнуудад хандан банкны салбарт цалингийн хатуу хязгаарлалт тогтоохыг уриалав. 2010 оны долдугаар сард Европын парламент эдгээр хязгаарлалтыг баталсан байна. Обамагийн засаг захиргаа хариу өгсөнгүй.

Рах:    Энэ нь түр зуурынх, бүх зүйл хэвийн байдалдаа орно гэж тэд үзэж байсан.

2009 оны 8-р сарын 25

Обама:  Тиймээс би түүнийг Холбооны нөөцийн системийг шинэ хугацаанд удирдуулахаар томилж байна. Баярлалаа, Бен.

Мэтт: 2009 онд Барак Обама Бен Бернанкегийн бүрэн эрхийн хугацааг сунгажээ.

Бен:   Баярлалаа, ноён Ерөнхийлөгчөө.

Мэт:   2010 оны дунд үе гэхэд нэг ч санхүүгийн албан тушаалтан яллагдагчаар татагдаж, баривчлагдсангүй. Прокурор ч томилогдоогүй байна. Санхүүгийн болон нягтлан бодох бүртгэлийн залилангийн хэргээр ямар ч санхүүгийн компаниудад эрүүгийн хэрэг үүсгээгүй. Обамагийн засаг захиргаа хямралаас өмнө санхүүгийн удирдлагуудад нөхөн төлбөрийг буцааж авахыг оролдсонгүй.

Эр:      Би мэдээж Кантруайд, жишээлбэл, Мозилиoгийн дээд удирдлагуудыг эрүүгийн хариуцлагад татах хувилбарыг авч үзэж байсан. Мөн би Биэр Стёрнз, Голдман Сакс, Леман Брозерс, МерриллЛинчийн хэргүүд дээр ажиллах байсан.  

Мэтт: Эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн үү?

Эр:      Тиймээ. Энд ялах нь маш хэцүү байх болно. Гэхдээ үнэнийг хэлэх хангалттай гэрчүүдтэй бол тэд ялна гэж бодож байна.

Мэтт: Мансууруулах бодис хэрэглэх, биеэ үнэлэгчдийн үйлчилгээ авах, биеэ үнэлэгчдэд төлсөн мөнгөө ажлын зардалд бичих нь энэ салбарт ердийн зүйлд тооцогддог тул хэрэв хүсвэл хүмүүсийг яриулахад хэцүү биш байх болно.

Дэвис:   Тэд надад тохиролцоо санал болгож, би зөвшөөрсөн. Тэд миний бичлэгийг сонирхоогүй. Тэд юу ч сонирхохгүй байсан.

Мэтт: Таны бичлэгийг сонирхоогүй юм уу?

Дэвис:   Тийм ээ, тэгсэн. Энэ нь үнэн.

Эр:      Энд нэг нарийн учир бий, Уолл Стритийн асуудалд бид хувь хүний муу зуршлыг ашиглан дарамт шахалт үзүүлдэггүй. Магадгүй тэдэнд тохиолдсон бүх гамшгийн дараа хүмүүс энэ дүрмийг эргэн харах байх. Одоо надад үүнийг дүгнэхэд хэцүү байна.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Титр:  Холбооны прокурорууд Элиот Спитцерийн хувийн алдаа дутагдлыг ашиглаж 2008 онд түүнийг огцроход хүргэсэн байна. Тэд Уолл Стритэд үүнтэй адилхан идэвхи зүтгэл гаргаагүй байна.

Майк: Өнөөдөр та нар ирээд: ”Уучлаарай. Бид хүсээгүй. Бид үүнийг дахиж хийхгүй. Бидэнд итгээч” гэцгээж байна. Миний үйлчлүүлэгчдийн дунд танай банкийг дээрэмдсэн хүмүүс бий. Тэд ижил зүйлийг л хэлдэг. Тэд уучлал гуйдаг. Тэд хүсээгүй гэдэг. Тэд дахиж тэгэхгүй гэдэг.

Мэтт: 2009 онд ажилгүйдлийн түвшин сүүлийн 17 жилд дээд түвшиндээ хүрч, харин Морган Стэнлийн ажилчид 14 тэрбум гаруй доллар авчээ. Голдман Сакс компанийн ажилтнууд 16 тэрбум гаруй долларын цалин авчээ. 2010 онд урамшуулал бүр ч өндөр байлаа.

Эр:      Яагаад санхүүгийн инженер энгийн инженерээс 4, бүр 100 дахин их цалин авдаг вэ? Жирийн нэг инженер гүүр барьдаг. Санхүүгийн инженер хуурмаг зүйлийг бий болгодог. Мөн эдгээр хуурмаг зүйл хар дарсан зүүд болоход бусад хүмүүс төлбөрийг нь төлдөг.

Мэтт: Олон арван жилийн турш америкийн санхүүгийн тогтолцоо найдвартай, тогтвортой байсан. Гэвч дараа нь ямар нэг зүйл өөрчлөгдсөн юм. Санхүүгийн салбар нийгмээс нүүр буруулж, улс төрийн тогтолцоог завхруулж, дэлхийн эдийн засгийг хямралд оруулсан байна. Асар их үнээр бид гамшгаас зайлсхийж, одоо сэргэж байна. Гэвч хямралыг үүсгэсэн хүмүүс, байгууллагууд эрх мэдэлтэй хэвээр байгаа тул үүнийг өөрчлөх шаардлагатай байна. Тэд бидэнд хэрэгтэй, тэдний ажлыг бид ойлгоход хэтэрхий төвөгтэй гэж хэлэх л байх. Дахиж ийм зүйл болохгүй гэж тэд хэлнэ. Тэд шинэчлэлээс сэргийлэхийн тулд хэдэн тэрбумыг зарцуулна. Энэ амаргүй байх болно. Гэхдээ тэмцэх л ёстой тийм зүйлс байдаг.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Төгсөв

 

Инсайдер-тр

Эр:      Хувьцааны үнэ үргэлжлэн унасаар байна.

Эр:      Леман Брозерс дампуурлаа зарлахаас араггүй болжээ.

Эр:      Пункт болгоноор хамгийн том уналт

Эр:      Зохицуулах хорооны хувьд хэрэг болгоныг нарийн мөрдөн шалгах боломж байсан. Гэвч тэд зүгээр л үүнийг хүсээгүй.

Эм:     Бид цунами ойртож байгааг харж байсан.

Эр:      Засгийн газрын алдагдал дээр хувийн секторынхон асар их ашиг олсон.

Эр:      Санхүүгийн инженерүүд мөрөөдлийг бүтээдэг, энэ мөрөөдөл нь хар дарсан зүүд болмогц түүнийг үр дагварыг жирийн хүмүүс төлдөг.

2008 оны эдийн засгийн хямралаас зайлсхийх боломжтой байсан

Эр:      Биэр Стёрнс, Голдман Сакс, Леман Брозерс нар юу болоод байгааг мэдэж байсан.

Эр:      Та нар хог гэж үздэг үнэт цааснуудын тухайд юу гэж боддог вэ? Энэ танд эвгүй биш үү?

Эр:      Онолын хувьд уу?

Эр:      Үгүй ээ, жинхэнэ утгаар нь.

Санхүүгийн салбар америкийн жирийн хөрөнгө оруулагчдыг хэрхэн залилахын оролддог вэ, Рожер Эберт, “Чикаго Сан Таймз”

Эр:      Та өнөөгийн Уолл Стритийн орлог ашгийг хэрхэн дүгнэх вэ?

Эр:      Хэтийдсэн.

Эр:      1986 онд тэр хэдэн саяар нь олдог байхад бүгд л түүнийг зах зээлийг мэддэгийн ачаар ийм болсон гэж бодож байсан.

Чак

Эр:      Чак Принс нэг удаа ингэж хэлсэн байдаг: Хөгжим тоглож байхад бид бүжиглэх л хэрэгтэй. Үнэндээ тэр хөгжим нь хэдийн зогсчихсон байсан.

Эр:      Би бүр Армагедон гэж нэршил хүртэл хэрэглэж байсан.

Та нар ялагдаж, байж ядан хилэгнэх болно, Кеннет Туран, Лос Анжелес Таймс

Эр:      Тэд маш эрчтэй хүмүүс. Тэр мөнгөө кокаин, биеэ үнэлэгч нарт зарцуулдаг.

Төгс бүтээл. Каннын кино наадмын хамгийн чухал кино бол яах аргагүй мөн, Майкл Глиз, Хаффингтон Пост

 

Эр:      Тэгэхээр энэ залуус хууль бус юм хийж байгаагаа мэдэж байсан юм уу?

Эр:      Тийм гэж бодож байна.

Эр:      Би тэднийг үнэнээ хэлэхийг сонсоогүйн.

Эм:     Тэгээд бид юунд итгэх вэ? Бид дахиад хэнд ч итгэж болохгүй.

Эр:      Манай хүмүүс энэ асуудлыг судал..

Эр:      Уучлаарай, гэхдээ хэрэв та үнэхээр л хайсан бол олох байсан. 

 

АКАДЕМИЙН ШАГНАЛД НЭР ДЭВШСЭН “ТӨГСГӨЛ ҮЗҮҮР НЬ ХАРАГДАХГҮЙ”   НАЙРУУЛАГЧИЙН БҮТЭЭЛ

Эр:      Энэ бол Уолл Стритийн засгийн газар.

Эр:      Тухайн асуудлаар нэг ч мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулаагүй гэж та яагаад бодоов?

Эр:      Яагаад гэвэл буруутанг нь олох байсан.

Эр:      Би тантай энэ асуудлаар ярьж чадахгүй гэхээс эмээж байна.

Эр:      Та нар энд ирж суучихаад уучлалт гуйж, дахиж ийм зүйл болохгүй гэж байна. Бидэнд итгээч. За яахав, би та нарын банкнаас утгаар нь дээрэм хийсэн ганц хоёр үйчлүүлэгчийг би мэднэ. Тэд яг адилхан зүйлийг хэлсэн.

Эр:      Тэр энэ тухай хэзээ ч ярьж байгаагүй. Камераа түр унтраачихгүй юу.

 

 

 

Back to episodes Go home